Қызыл пандалар – Жер бетіндегі ең сүйкімді әрі ерекше жануарлардың бірі. Олардың үлпілдек құйрығы мен жұмсақ жүні, мейірімді жүзі мен епті қимылдары адамдарды бірден баурап алады. Алайда бұл аңдардың сыртқы әдемілігінің артында күрделі табиғат пен ерекше бейімделу қасиеттері жатыр. Олар Азияның таулы аймақтарында өмір сүріп, салқын климат пен биік орманды жерлерге жақсы үйренген. Қызыл пандалар табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарып, ғалымдар мен табиғатты сүйетіндердің назарын өзіне аударады.
- Қызыл панда – өз тұқымдасының ең көне өкілі. Зерттеулерге сәйкес, олардың ата-бабалары осыдан 10 миллион жыл бұрын өмір сүрген, яғни қоңыр аюлар мен үлкен пандалардан әлдеқайда бұрын пайда болған.
- Бұл жануарлар Непал, Бутан, Үндістан, Қытай және Мьянма елдерінің таулы ормандарында мекендейді. Олар салқын әрі ылғалды климатты жақсы көреді және бамбук өскен ормандарды паналайды.
- Қызыл панда сыртқы ұқсастығына қарамастан, аюлар тұқымдасына жатпайды. Ол «Ailuridae» деп аталатын жеке биологиялық тұқымдасқа кіреді және қазіргі таңда оған жақын түрлер мүлде жоқ.
- «Панда» атауы алғаш рет дәл осы түрге берілген. Үлкен панда кейін табылғандықтан, оның атауы қызыл пандадан алынған.
- Ересек қызыл панданың салмағы орта есеппен 5–6 килограмм шамасында. Дене тұрқы ықшам, ал құйрығы денесінің жартысына жуық ұзындыққа жетеді.
- Үлпілдек құйрығы тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі және суық кезде жылы көрпе сияқты қызмет атқарады. Ұйықтағанда олар домаланып, құйрығымен жүзін жабады.
- Қызыл панданың жүні қызғылт-қоңыр және ақшыл реңкте болады. Бұл түс оларға орман арасындағы ағаш бұтақтары мен мүктердің арасында көзге түспей, жауларынан жасырынып жүруге мүмкіндік береді.
- Олардың негізгі азығы – бамбук. Қызыл пандалар жыртқыштар қатарына жатса да, асқорыту жүйесі етті өңдеуге бейімделмеген, сондықтан көбіне өсімдікпен қоректенеді.
- Бамбуктан басқа жеміс-жидек, жаңғақ және кейде ұсақ жәндіктермен де қоректенеді. Дегенмен олардың диетасының басым бөлігін бамбук өркендері құрайды.
- Бұл жануарлардың алдыңғы табандарында ерекше «жалған бас бармақ» бар. Ол білектегі сүйектің ұзартылған бөлігі болып табылады және пандаларға бамбук сабағын ұстауға көмектеседі.
- Қызыл пандалар негізінен түнгі және ымырт мезгілінде белсенді болады. Күндіз ағаш басында демалып, құйрығымен оранып ұйықтайды.
- Олар жалғыз өмір сүретін жануарлар. Тек көбею маусымында ғана жұптасып кездеседі.
- Ұрғашы пандалар жылына бір рет төлдейді. Көбіне 1–4 күшіктен туады және оларды шамамен бір жыл бойы бағып-қағады.
- Жаңа туған күшіктер соқыр болып туады және анасына толықтай тәуелді. Тек үш айдан кейін ғана өз бетінше өрмелеуді үйренеді.
- Қызыл пандалар ағашқа керемет өрмелейді және кейде төмен қарай төңкеріліп түсе алады. Олардың өткір тырнақтары мен икемді буындары тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді.
- Қауіп төнген жағдайда олар қашуға немесе ағаштың ұшар басына өрмелеуге тырысады. Қарсыласқаннан гөрі жасырынғанды жөн көреді.
- Қызыл пандалар ерекше дыбыстар шығара алады: ысқырып, мырс етіп, тіпті «сырылдаған» секілді үн шығарады. Бұл – олардың бір-бірімен қарым-қатынас тәсілі.
- Бұл жануарлар өте тазалықты сүйеді. Ас ішкеннен кейін немесе ұйқыдан оянған соң өз жүнін мұқият жалап тазартады, дәл мысықтар сияқты.
- Табиғи жағдайда олардың өмір сүру ұзақтығы шамамен 8–10 жыл. Ал зоопарктерде күтім жақсы болған жағдайда 15 жылға дейін өмір сүреді.
- Қызыл пандалардың жүні өте қалың және жылы, бұл оларға ауа райының күрт өзгерісіне бейімделуге көмектеседі.
- Табиғатта олар экожүйенің маңызды бөлігі болып саналады. Пандалар жеген жемістердің тұқымдарын таратып, орманның жаңаруына ықпал етеді.
- Бұл түр Халықаралық Қызыл кітапқа енгізілген. Олардың саны орман кесу, браконьерлік және мекен ету ортасының бұзылуына байланысты азайып бара жатыр.
- Қазір табиғатта 10 мыңнан аз қызыл панда қалған. Көптеген елдерде бұл жануарларды қорғауға арналған арнайы бағдарламалар жүзеге асырылуда.
- Қызыл панданың бейнесі кино мен мультфильмдерде жиі кездеседі. Ол мәдениетте нәзіктіктің, табиғи үйлесім мен мейірімнің символына айналған.
- Қытайда бұл жануарды «оттылы түлкі» деп атайды. Бұл атау оның түсіне ғана емес, сондай-ақ ширақ және ойнақы мінезіне де байланысты.
- Әлемнің әртүрлі зоопарктерінде «Панда күндері» өткізіліп, келушілерге бұл сирек жануар туралы ақпарат беріледі және табиғатты қорғауға шақыру жасалады.
- Қызыл пандалар табиғи үйлесім мен мейірімділіктің бейнесі іспетті. Олардың сабырлы мінезі мен әдемілігі адамдарға табиғатты аялаудың маңызын еске салады.
Қызыл панда – ғажайып жаратылыс. Ол табиғаттың нәзік тепе-теңдігін сақтаудың және қоршаған ортаны қорғаудың маңызын айқын көрсетеді. Бұл кішкентай жануар адамдарды табиғатты құрметтеуге, өмірдің әр сәтін бағалауға үйретеді. Егер адамзат табиғатпен үйлесімді өмір сүруді үйренсе, қызыл пандалар сияқты сирек түрлердің де болашағы жарқын болмақ.
Добавить комментарий