Кемпірқосақ ежелден адамзаттың назарын өзіне аударып келген табиғат құбылысы. Ол сұлулығымен таңдандырып қана қоймай, түрлі мәдениеттерде мифтер мен аңыздардың негізіне айналған. Ғалымдар оны зерттеп, физикалық заңдылықтарды түсіндірсе, ақындар мен суретшілер оны шабыт көзі ретінде сипаттаған. Әр ұлт бұл құбылысты өзінше түсіндіріп, оған ерекше мән берген. Бүгінде кемпірқосақ ғылым мен өнерді, рационалдық пен эмоцияны біріктіретін көпқырлы табиғи көрініс болып саналады. Оның әрбір қыры адамды таңғалдырып, жаңа ойға жетелейді.
- Кемпірқосақ жаңбырдан кейін немесе сарқырама маңындағы ұсақ су тамшыларында күн сәулесінің шағылуы мен сынуынан пайда болады. Жарық сәулелері су тамшысында бірнеше рет бұрылып, түрлі түстерге бөлінеді. Соның нәтижесінде аспанда түрлі-түсті доға көрінеді.
- Көпшілік жеті түсті көреді, бірақ шын мәнінде одан әлдеқайда көп рең бар. Аралықта жүздеген нәзік реңктер бір-бірімен жымдасып, үздіксіз спектр түзеді. Сондықтан түстердің арасындағы шекара айқын болмайды.
- Түстер әрқашан бірдей ретпен орналасады – үстінде қызыл, төменде күлгін. Бұл құбылыс жарық толқынының ұзындығына байланысты. Әр түс белгілі бұрышта шағылып, тұрақты реттілікті сақтайды.
- Қос кемпірқосақ су тамшысында сәуле екі рет шағылғанда пайда болады. Оның екінші доғасы әрдайым әлсіздеу әрі түстері керісінше орналасады. Бұл көрініс сирек кездеседі, бірақ ерекше әсер қалдырады.
- Кейде үш есе немесе төрт есе кемпірқосақ байқалады, бірақ мұндай құбылыс өте сирек. Әдетте ол ерекше атмосфералық жағдайда ғана көрінеді. Мұндай көріністі көрген адам оны ұзақ уақыт ұмытпайды.
- Әр адам кемпірқосақты өзінше көреді, өйткені сәуленің бұрышы бақылаушының орнымен тікелей байланысты. Жанында тұрған адамдар бір доғаны көргенімен, олардың көзіне түскен сәулелер өзгеше қалыптасады. Осы себепті кемпірқосақ әр адам үшін жеке құбылыс болып саналады.
- Тамшының көлемі түстің қанықтығына тікелей әсер етеді. Үлкен тамшылар түстерді ашық әрі айқын етеді. Ал ұсақтары жұмсақ әрі көмескі рең көрсетеді.
- Кемпірқосақ шын мәнінде толық шеңбер түрінде түзіледі. Жер беті оның төменгі бөлігін көруге кедергі жасайды. Сондықтан біз көбіне тек доғаны байқаймыз.
- Толық шеңберді тауда немесе ұшақтан қарағанда көруге болады. Әсіресе бұлттардан жоғары тұрған кезде ол айқын көрінеді. Мұндай көрініс адамға ерекше әсер сыйлайды.
- Негізгі доғаның жанында әлсіз қосымша сызықтар да байқалады. Олар интерференциялық кемпірқосақ деп аталады. Бұл құбылыс жарықтың ерекше таралуынан туындайды.
- Кемпірқосақты көру үшін күн бақылаушының артында тұруы керек. Егер ол тура алдында болса, доға ешқашан пайда болмайды. Бұл қарапайым ереже құбылыстың табиғатын түсіндіреді.
- Таңертең немесе кешке, күн көкжиекке жақын болғанда кемпірқосақ айқынырақ көрінеді. Осы кезде оның доғасы биіктеу болып, түстер қанығырақ шығады. Күндіз ол әлсіз әрі көмескі болуы мүмкін.
- Кейде түнде ай сәулесі арқылы кемпірқосақ пайда болады. Мұндай құбылыс ай кемпірқосағы деп аталады. Ол толық ай туған кезде ғана көрінуі мүмкін.
- Ай кемпірқосақтары әдетте ақшыл реңді болып келеді. Кейде өте әлсіз түстерді ажыратуға болады. Бұл табиғаттың ең құпия көріністерінің бірі саналады.
- Әлем халықтарының көпшілігі кемпірқосақты жер мен аспан арасындағы көпір деп санаған. Ол адам мен құдай арасындағы байланысты білдірген. Мұндай түсініктер мифтер мен аңыздарда жиі кездескен.
- Скандинав мифологиясында кемпірқосақ «Биврёст» деп аталды. Ол адамдар әлемін Асгардпен жалғайтын жол ретінде қарастырылды. Бұл көпір қасиетті әрі мәңгілік саналған.
- Ежелгі гректер кемпірқосақты Ирида құдайының хабаршысы ретінде қабылдаған. Ол Олимп құдайларының еркін адамдарға жеткізетін бейне болып есептелген. Сондықтан кемпірқосақ ерекше белгі деп түсіндірілген.
- Үнді мәдениетінде ол Индра құдайының садағымен байланыстырылды. Кемпірқосақ күш пен қорғанысты білдірген. Осылайша ол діни әрі әскери мәнге ие болған.
- Славяндар кемпірқосақты жерге құнар беретін аспан суымен байланыстырған. Ол жауын-шашынның мол болуына нышан деп қабылданған. Мұндай сенім егіншіліктің табысына тікелей қатысты болған.
- Гавай аралдарында кемпірқосақ құдайлықтың көрінісі саналған. Ол рухтар өтетін қақпа деп есептелген. Бұл сенім әлі күнге дейін аңыздарда сақталған.
- Қазіргі заманда кемпірқосақ үміттің символына айналды. Ол қиындықтарды жеңу мен жарқын болашаққа ұмтылысты білдіреді. Бұл бейне өнер мен мәдениетте жиі қолданылады.
- Кемпірқосақтың түстері көптеген тулар мен эмблемаларға шабыт болды. Ең танымалы – көптүрлілікті білдіретін радужный ту. Ол еркіндік пен теңдіктің нышанына айналды.
- Ғылыми тұрғыда кемпірқосақ жарықтың дисперсиясының мысалы болып табылады. Ақ жарық түрлі түстерге бөлініп, оның табиғатын айқын көрсетеді. Осы арқылы оқушылар оптика заңдылықтарымен танысады.
- Ағылшын ғалымы Исаак Ньютон кемпірқосақ табиғатын алғаш түсіндірген. Ол үшбұрышты әйнекпен тәжірибе жасап, ақ жарықтың құрамында көптеген түстер барын дәлелдеді. Бұл жаңалық кейінгі ғылым дамуына жол ашты.
- Кемпірқосақтағы спектр электромагниттік сәулеленудің тек бір бөлігі ғана. Көзге көрінбейтін ультракүлгін және инфрақызыл толқындар одан тысқары қалады. Дегенмен арнайы құралдар олардың бар екенін анықтайды.
- Негізгі доғаның сыртында қараңғылау аймақ байқалады. Ол Александр белдеуі деп аталады. Мұндай құбылыс жарықтың әртүрлі бұрышта шағылуынан туындайды.
- Кейде аспанда бірнеше кемпірқосақ қатарынан көрінеді. Бұл жарық пен ылғалдың ерекше таралуына байланысты. Мұндай көрініс теңізде немесе таулы аймақта жиі байқалады.
- Кемпірқосақ тек жаңбырдан кейін ғана емес, субұрқақ брызгінде де пайда болады. Тіпті бау-бақшадағы су шашқыштан да көрінуі мүмкін. Мұндай шағын доғалар өте әдемі болып шығады.
- Таңертең шық тамшылары да кішкентай кемпірқосақ тудыра алады. Күн сәулесі олардан өткенде нәзік доғалар пайда болады. Бұл табиғаттың әсемдігін арттырады.
- Шөлді жерлерде кемпірқосақ өте сирек кездеседі. Онда ауада су буы жетіспейді. Сондықтан мұндай құбылысты көрген тұрғындар оны ғажайыпқа теңеген.
- Теңізшілер жиі кемпірқосақты байқаған. Әсіресе тропикалық аймақтарда ол жиі пайда болып, сапарға ерекше әсер берген. Кейбір теңіз аңыздарында бұл құбылыс жиі сипатталған.
- Ғалымдар кемпірқосақтың бұрыштарын өлшеп, атмосфераны зерттейді. Ол арқылы тамшылардың көлемі мен ылғалдың таралуын анықтауға болады. Осылайша ол тек сұлулық емес, ғылыми құрал да болып саналады.
- Фотосуреттерде кемпірқосақ шынайылықтан да ашық көрінеді. Камера түстерді қанықтырып, контрастты арттырады. Сондықтан суреттердегі бейне кейде ертегідей әсер қалдырады.
- Қазіргі күнде де кемпірқосақ зерттеу нысаны болып қала береді. Ғалымдар оның жаңа түрлерін және сирек кездесетін оптикалық ерекшеліктерін талдауда. Бұл адамзатқа жарық пен судың өзара әрекетін терең түсінуге көмектеседі.
Кемпірқосақ табиғаттың сұлулығын және ғылымның заңдылықтарын біріктіретін ғажайып құбылыс. Ол көңілді көтеріп, шабыт сыйлайды және бізді қоршаған ортаның күрделі құрылымын көрсетеді. Адам оны көргенде өзін табиғатпен үйлесімді сезінеді. Осы себепті кемпірқосақ ғасырлар бойы таңданыс пен үміттің нышаны болып келеді.
Добавить комментарий