Ғалам кеңістігі таңғажайып әрі тылсым нысандарға толы. Солардың бірі – нейтрон жұлдыздары, олар жойқын жұлдыздық жарылыстан кейін пайда болатын ерекше аспан денелері саналады. Бұл нысандар кішкентай болғанымен, өте тығыз құрылымымен, қуатты тартылыс өрісімен және ерекше физикалық қасиеттерімен танымал. Қарапайым көзге көрінбейтін осы денелер туралы астрономдар жыл сайын жаңа деректермен бөлісіп келеді. Радиотелескоптар мен ғарыштық обсерваториялардың көмегімен алынған зерттеулер бұл тақырыпты одан әрі тереңірек түсінуге жол ашты. Төменде нейтрон жұлдыздарына қатысты ғылыми тұрғыдан қызықты 26 мәліметтер берілген.

Нейтрон жұлдызы жойқын жұлдыз жарылысы – аса жаңа (сверхнова) нәтижесінде, жұлдыз ядросының тығыздалуынан пайда болады.
Оның массасы Күнмен шамалас болса да, диаметрі 20 шақырымнан аспайды.
Осындай дененің бір шай қасық мөлшеріндегі заты Жердегі миллиард тоннаға тең салмаққа ие болар еді.
Жұлдыз құрылымы негізінен нейтрондардан тұрады – мұнда протон мен электрон қысым әсерінен бірігеді.
Бетіндегі бедер өте тегіс, ал кез келген бұдыр биіктігі бірнеше миллиметрден аспайды.
Жаңа пайда болған нейтрон жұлдызының температурасы миллиард градусқа дейін жетеді, бірақ уақыт өте келе біртіндеп салқындайды.
Оның магнит өрісі Жердегі өрістен триллион есе күшті болуы мүмкін, бұл оны ғаламдағы ең күшті магниттердің қатарына қосады.
Кейбір нейтрон жұлдыздары бір секундта жүздеген рет айналуы мүмкін, бұл шектен тыс жылдамдық болып саналады.
Мұндай айналмалы денелер «пульсар» деп аталады, себебі олар кеңістікке тұрақты жиілікте радиотолқын шығарады.
Алғашқы пульсар 1967 жылы Джоселин Белл есімді ғалым тарапынан ашылып, астрономияда жаңа дәуір басталды.
Нейтрон жұлдыздары қос жұлдызды жүйелерде кездесіп, көршісінің массасын өзіне тартып ала алады.
Екі нейтрон жұлдызы соқтығысқанда, бұл гравитациялық толқындармен бірге жүретін жарылыспен аяқталады.
Мұндай соқтығыстар ауыр элементтердің, соның ішінде алтын мен платинаның пайда болуына әкелуі мүмкін.
Егер қос жұлдыздардың жалпы массасы шектен асып кетсе, олар қара құрдымға (қара құрдым – қара құрдым) айналуы мүмкін.
Кейбіреулері аккрециялық процесте рентген сәулелерін шығарады, олар рентгендік пульсарлар деп аталады.
Жұлдыз айналу жиілігін бақылау арқылы оның ішкі құрылымын және баяулау процесін зерттеуге болады.
Кейбір нейтрон жұлдыздары күтпеген, зор қуатты «алып жарқылдар» жасап, әлі толық зерттелмеген құбылыстар тудырады.
Ғалымдар олардың ортасында кварк-глюон плазмасы сияқты экзотикалық зат болуы мүмкін деп есептейді.
Осындай денелердің тартылысы кеңістік пен уақытты иіп жібереді, бұл жарық сәулесінің де жолына әсер етеді.
Осы гравитациялық әсер арқасында жұлдыздың артқы жағын да көруге мүмкіндік туады.
Тіпті шағын денемен соқтығысу жойқын энергия шығаруға себеп болуы мүмкін.
Магнетар деп аталатын ерекше түрлері жарқыраған радиосигналдар таратып, Жер маңындағы радиобайланысқа әсер етуі ықтимал.
Кейбір пульсарлар аса тұрақты пульсация жасайды, олар дәлдігімен атомдық сағатты еске салады.
Олар жалпы салыстырмалық теориясын тексеруге арналған табиғи «сынақ алаңы» ретінде қарастырылады.
Нейтрон жұлдыздарын радиотелескоптармен, рентгендік және гамма-обсерваториялармен бақылауға болады, мысалы «Чандра» немесе «NICER».
Бұл жұлдыздарды зерттеу ғаламның даму барысын түсінуге, экстремалды жағдайда материяның қалай әрекет ететінін білуге көмектеседі.

Нейтрон жұлдыздары – бұл Ғаламдағы ең ерекше әрі таңғажайып денелердің бірі. Олар табиғаттың шексіз қуатын паш етіп, физиканың шекараларын кеңейтуге түрткі болады. Осындай объектілерді зерттеу арқылы біз тек аспан денелерін ғана емес, бүкіл ғарыштың құрылымын, даму заңдылықтарын терең түсіне аламыз. Бұл жұлдыздар бізге адамның таным көкжиегі әлі де кеңейе түсетінін еске салады. Ғылымның болашағы нейтрон жұлдыздары сияқты құпияға толы құбылыстарды ашуға бағытталған.

🤔Бұл пост қаншалықты пайдалы болды?👇

Бағалау үшін жұлдызшаны басыңыз!