Ағзаның қартаюы туралы 20 қызықты мәліметтер

Қартаю — адам өмірінің ажырамас әрі табиғи кезеңі. Бұл үрдіс туылған сәттен басталып, өмір бойы біртіндеп жүреді. Ғалымдар әлі күнге дейін ағза неге тозады, бұл процессті қалай баяулатуға болады деген сұрақтарға нақты жауап іздеуде. Қартаю тек сыртқы келбетте байқалатын өзгерістермен шектелмейді — ол ішкі жүйелер мен жасушалар деңгейінде де күрделі өзгерістерге әкеледі. Осыны терең түсіну — салауатты әрі ұзақ өмір сүрудің басты кілті. Төменде қартаю процесі туралы 20 қызықты мәліметтер ұсынылған.

1. Қартаю алғаш рет теріде емес, жасушалық деңгейде басталады — 25 жастан кейін ағзада коллаген өндіру баяулай бастайды.
2. 30 жастан кейін сүйек тінінің тығыздығы біртіндеп азаяды, әсіресе бұл әйелдерде менопауза кезеңінен кейін анық байқалады.
3. Ми жасына байланысты көлемін жоғалта бастайды — 80 жаста ол жастық шақпен салыстырғанда 10–15 пайызға кішіреюі мүмкін.
4. Жасушалар шексіз бөлінбейді — олардың бөліну мүмкіндігі орта есеппен 50 циклмен шектеледі, бұл Хейфлик шегі деп аталады.
5. Тотығу стрессі қартаюдың негізгі себептерінің бірі — ол ДНҚ-ны зақымдайтын бос радикалдардың жиналуымен байланысты.
6. Қартайған сайын митохондриялар — жасуша қуатының көзі — тиімділігін жоғалтады, бұл энергия деңгейінің төмендеуіне әкеледі.
7. Иммундық жүйе әлсірейді — лимфоциттердің азаюы және инфекциямен күресу қабілетінің төмендеуі байқалады.
8. Тері тек серпімділігін жоғалтып қоймай, ылғалды сақтау қабілетін де нашарлатады.
9. Жүрек бұлшықеті әлсіреп, тамырлар серпімділігін жоғалтады, бұл қан айналымына әсер етеді.
10. Есту және көру қабілеттері жүйке және сезім мүшелеріндегі өзгерістерге байланысты нашарлай түседі.
11. 60 жастан кейін бұлшықет массасы мен күші біртіндеп азаяды — бұл құбылыс саркопения деп аталады.
12. Метаболизм баяулайды, сондықтан бұрынғыдай тамақтанғанның өзінде артық салмақ жинау оңайға түседі.
13. Гормон деңгейінің, әсіресе тестостерон мен эстрогеннің төмендеуі көңіл күйге, либидоға және жалпы әл-ауқатқа әсер етеді.
14. Когнитивтік функциялар — зейін, есте сақтау және реакция жылдамдығы — жасқа байланысты әлсіреуі мүмкін, бірақ бұл әр адамда әртүрлі болады.
15. Ұйқы қысқарып, жиі бөлінеді, терең ұйқы фазасының ұзақтығы азаяды.
16. Шаштың ағаруы — меланоциттердің, яғни пигмент түзетін жасушалардың белсенділігінің төмендеуі нәтижесі.
17. Дәм мен иіс сезу қабілеті де әлсірейді, бұл тамаққа тәбеттің төмендеуіне әкелуі мүмкін.
18. Егде жаста созылмалы қабыну қауіпі артады — бұл құбылыс «созылмалы қабыну қартаюы» деп аталады.
19. Ұзақ өмір сүретін кейбір адамдарда генетикалық ерекшеліктер болады, бұл олардың жасушаларын жақсы сақтап қалуға көмектеседі.
20. Қартаю жылдамдығына өмір салты айтарлықтай әсер етеді — дене белсенділігі, тамақтану, ұйқы және күйзеліс деңгейі негізгі рөл атқарады.

Қорытындылай келе, қартаю — ағзаның күрделі әрі көпқырлы өзгерісі. Оны тоқтату мүмкін болмаса да, баяулатып, денсаулықты ұзақ сақтауға болады. Дұрыс тамақтану, белсенді өмір салты, эмоциялық тұрақтылық және тұрақты медициналық бақылау — ұзақ және сапалы өмір сүрудің басты шарттары. Ағзаны түсіне білу — оған саналы түрде қамқор болудың алғашқы қадамы. Қартаю — өмірдің соңғы кезеңі емес, оның жаңа әрі мазмұнды беті болуы мүмкін.