Археология туралы 16 қызықты мәліметтер

Адамзат тарихын тану тек жазба деректермен шектелмейді – бұл жолда археология ғылымының орны ерекше. Қазба жұмыстары арқылы табылған артефактілер өткен дәуірлердің тыныс-тіршілігін, мәдениетін, наным-сенімдерін және технологиялық жетістіктерін танып-білуге мүмкіндік береді. Археология – тарих, география, химия, антропология және тіпті криминалистикамен ұштасатын кешенді ғылым. Бұл сала үнемі дамып, жаңа құралдар мен әдістер арқылы бұрын-соңды беймәлім болған деректерді ашуда. Төменде археологияға қатысты көпшілік біле бермейтін, бірақ өте қызықты 16 мәліметтер берілген.

1. Археология дербес ғылым ретінде XIX ғасырда қалыптасты, дегенмен ежелгі жәдігерлерге қызығушылық антикалық дәуірдің өзінде байқалған.
2. Ең алғашқы археологиялық қазбалардың бірі – XVIII ғасырда Неаполь королінің бұйрығымен Помпей қаласының қирандыларын зерттеу болып саналады.
3. «Археология» сөзі грек тілінен аударғанда «көне нәрселер туралы ілім» деген мағынаны береді және алғаш рет Қайта өрлеу дәуірінде ғылыми әдебиетте қолданыла бастады.
4. Археолог болу тек біліммен шектелмейді – бұл мамандық шыдамдылық пен физикалық дайындықты қажет етеді, себебі зерттеу жұмыстары шөлде, орманда, тауда не су астында жүргізілуі мүмкін.
5. Кейбір жаңалықтар кездейсоқ ашылады – мысалы, Қытайдағы әйгілі Терракотта армиясын 1974 жылы шаруалар құдық қазып жатқанда тапқан.
6. Археология бірнеше бағытқа бөлінеді – көне өркениеттерді зерттейтін классикалық археологиядан бастап, XIX–XX ғасырдағы зауыттарды қарастыратын индустриялық археологияға дейін.
7. XX ғасырда радиокөміртекті талдау әдісінің пайда болуы артефактілердің жасын анықтауда үлкен жаңалық әкелді.
8. Суасты археологиясы суға кеткен қалалар мен кемелерді зерттеуге мүмкіндік береді, мысалы, «Титаник» кемесінің қалдықтары осы әдіспен зерттелді.
9. Қазіргі археологтар жерді қазбай-ақ құрылымдарды анықтай алатын дрон, лазерлік сканер және георадар сынды құрылғыларды жиі қолданады.
10. Ұлыбритания сияқты кей елдерде кездейсоқ табылған көне жәдігерлер мемлекетке хабарланып, арнайы сараптамадан өтуі тиіс.
11. Археологиялық ашылулар әрдайым қуаныш сыйлай бермейді – кейде құрылыс кезінде табылған мәдени қабаттар жұмысты тоқтатуға мәжбүрлейді.
12. Барлық артефактілер музейге қойылмайды – олардың біраз бөлігі арнайы зертханаларда сақталып, ғылыми мақсатта зерттеледі.
13. Археология жоғалып кеткен өркениеттердің құпиясын ашуға көмектеседі, мысалы, майялар, хеттер немесе минойлықтар мәдениеті.
14. Кейбір табылған ескерткіштер тарихқа деген көзқарасты өзгертеді – Гёбеклі-Тепе храмы пирамидалардан да көне болып шықты.
15. Қазіргі археология сарайлар мен ғибадатханаларды ғана емес, күнделікті тұрмыста қолданылған заттарды – ыдыс-аяқ, киім, құрал-жабдықтарды да зерттейді.
16. Археолог үшін маңыздысы – тек заттың өзін емес, оның орналасқан орнын, қабаттық жағдайын, жанындағы заттармен байланысын анықтау, себебі контекстсіз артефакт мағынасын жоғалтады.

Археология – бұл көне жәдігерлерді қазып алу ғана емес, сонымен қатар өткенмен байланыс орнатудың тәсілі. Осы ғылым арқылы біз ұмыт болған мәдениеттерді қайта жаңғыртып, адамзаттың даму жолын тереңірек түсіне аламыз. Әрбір табылған зат – бұл тұтас бір дәуірдің кілті. Археология тек ғалымдарға ғана емес, барша адамзатқа өткенді құрметтеудің, болашақты түсінудің маңызын ұғындырады.