Бүгінгі заманауи ғылым мен техника дамуының негізінде жатқан табиғи құбылыстардың бірі – электромагнетизм. Бұл құбылыс көптеген құрылғылардың жұмыс істеуіне мүмкіндік береді: қарапайым құлаққаптан бастап, аса күрделі үдеткіштерге дейін. Электромагниттік өрістер бізді күнделікті өмірде қоршап тұрады – үй ішінде, атмосферада, тіпті ғарыш кеңістігінде де. Ол көзге көрінбесе де, адамзат өміріне орасан зор ықпал етеді. Электромагнетизмнің табиғатын түсіну – тек физиктерге емес, жалпы білімге қызығатын әр адамға пайдалы. Назарларыңызға осы күрделі әрі қызықты құбылыс жайлы 18 танымдық мәліметтер ұсынамыз.
- Электромагнетизм – электрлік және магниттік өрістерді біріктіретін тұтас жүйе. Бұл байланыс XIX ғасырда ғылымда үлкен жаңалық ретінде танылды.
- Электр мен магнетизм арасындағы байланысты алғаш байқаған ғалым – Ханс Кристиан Эрстед. Ол 1820 жылы ток жүрген өткізгіш маңындағы магнит тілінің ауытқуын байқаған.
- Майкл Фарадей өзгермелі магнит өрісі электр тогын тудыратынын дәлелдеді. Бұл жаңалық генераторлар мен трансформаторлардың негізіне айналды.
- Электромагнетизм теориясын толық тұжырымдаған – Джеймс Клерк Максвелл. Оның теңдеулері бүгінге дейін физика мен инженерияда кеңінен қолданылады.
- Жарық – электромагниттік толқынның бір түрі. Ол кеңістікте электрлік және магниттік өрістердің тербелісі арқылы таралады.
- Электромагниттік толқындар таралу үшін ортаны қажет етпейді. Сондықтан жарық ғарыш вакуумынан да өтіп, Жерге жетеді.
- Радио, Wi-Fi, микротолқынды пештер мен ұялы байланыс – бәрі электромагниттік тербелістердің негізінде жұмыс істейді. Толқын ұзындығы мен жиілігі сигнал түрін анықтайды.
- Жердің өзіндік магнит өрісі бар. Ол ішкі балқытылған темір өзек айналымы нәтижесінде түзіледі және Күннің зиянды сәулелерінен қорғайды.
- Поляр шұғыласы – Күн желі мен Жердің магнит өрісінің әсерлесуінің нәтижесі. Атмосфераға енген зарядталған бөлшектер биікте жарық шашады.
- Электромагниттерді қосып-өшіруге болады, бұл оларды техникада тиімді етеді. Олар жүк көтергіш крандарда, тежегіш жүйелерінде, динамиктерде және магниттік жастықтағы пойыздарда қолданылады.
- Индукциялық ток тек магнит өрісі өзгергенде пайда болады. Бұл қасиет индукциялық плиталар мен электр станцияларында кең пайдаланылады.
- Электромагниттік өріс – электрлік және магниттік құрамдас бөліктерден тұрады. Біріндегі өзгеріс екіншісіне әсер етеді, бұл үздіксіз толқын түзуге әкеледі.
- Рентген мен гамма-сәулелер – жоғары жиілікті электромагниттік толқындар. Олар медицинада, астрономияда және ядролық физикада қолданылады.
- Электромагниттік толқындар вакуумда да еркін таралады. Осы себепті адамзат алыстағы ғарыш аппараттарынан сигнал қабылдай алады.
- Электромагнетизм – табиғаттағы төрт негізгі күштің бірі. Ол гравитациямен, әлсіз және күшті ядролық өзара әрекеттесумен бірге әлемнің құрылымын анықтайды.
- Электромагниттік индукция музыкалық аспаптарда да қолданылады. Электрлік гитараларда, мысалы, ішектердің тербелісі катушка арқылы электрлік сигналға айналады.
- Барлық заманауи қозғалтқыштар – желдеткіштен электромобильге дейін – ток пен магнит өрісінің өзара әрекетіне негізделген. Онсыз бірде-бір электр жетегі жұмыс істемес еді.
- Электромагниттік толқындардың таралу жылдамдығы – жарықтың жылдамдығына тең, шамамен секундына 300 000 километр. Бұл оларды өте тез таратса да, өте ұзақ қашықтықтарда кідіріс байқалады.
Электромагнетизм – біздің өміріміздің барлық саласына еніп кеткен табиғи күш. Күн сәулесінен бастап, смартфон дисплейіне дейін – бәрі осы құбылыспен тығыз байланысты. Оның рөлін түсіну бізді тек технологияға емес, жалпы дүниеге деген көзқарасымызды тереңдете түседі. Бұл – сырттай қарағанда түсінікті, бірақ ішкі құрылымы жағынан аса күрделі әрі қызықты әлем.
Добавить комментарий