Геология туралы 22 қызықты мәліметтер

Жер туралы ғылым адам назарын әрқашан өзіне аударып келген. Ол планетамыздың беткі қабатында ғана емес, терең қойнауында болып жатқан үдерістерді де түсінуге мүмкіндік береді. Геологиялық зерттеулердің арқасында біз тау жыныстарының, пайдалы қазбалардың және құрлықтардың қалыптасу тарихын білеміз. Бұл ғылым физика, химия, биология және географияны тоғыстыра отырып, әмбебап сипатқа ие. Геология тек теориялық тұрғыдан емес, күнделікті өмірде де маңызды, өйткені ол ресурстарды іздеуге және табиғи қатерлерді бағалауға көмектеседі. Енді осы ғылымның ауқымы мен маңызын көрсететін қызықты деректерге тоқталайық.

1. Геология Жердің құрылысы мен шығу тегін, сондай-ақ оның қойнауында жүретін үдерістерді зерттейді. Ол мантияның терең қабаттарынан бастап литосфераның жоғарғы бөліктеріне дейін қамтиды. Соның арқасында біз планетаның миллиардтаған жылдар бойғы дамуын елестете аламыз.
2. «Геология» термині XVII ғасырда пайда болған. Ол алғашында Жер туралы ғылымды белгілеу үшін қолданылды. Кейін бұл ұғым кеңейіп, көптеген бағыттар мен салаларды қамтыды.
3. Геологтар Жердің тарихын геологиялық эрaлар мен кезеңдерге бөледі. Мұндай тәсіл өткенді жүйелеуге мүмкіндік береді. Мысалы, мезозой дәуірі динозаврлар дәуірі ретінде белгілі.
4. Магмалық жыныстар балқыған магманың суып қатуынан түзіледі. Оларға гранит пен базальт жатады, олар Жер бетінде кең таралған. Мұндай жыныстар құрылыс пен өнеркәсіпте кеңінен қолданылады.
5. Шөгінді жыныстар құм, саз немесе органикалық қалдықтардың қабатынан қалыптасады. Уақыт өте келе бұл қабаттар нығайып, тасқа айналады. Олардың ішінде жиі қазба қалдықтар табылып, өткен дәуірлер туралы дерек береді.
6. Метаморфтық жыныстар жоғары температура мен қысымның әсерінен өзгереді. Мысал ретінде әктас негізінде түзілетін мәрмәрді атауға болады. Мұндай өзгерістер жер қыртысының терең қабаттарында жүреді.
7. Жер қыртысы біркелкі емес және мұхиттық және материктік бөліктерден тұрады. Мұхиттық қыртыс жұқа әрі тығыз, ал материктік қалың әрі жеңіл. Бұл айырмашылық литосфералық плиталардың қозғалысын түсіндіреді.
8. Плиталардың тектоникасы теориясы XX ғасырда геологияда төңкеріс жасады. Ол құрлықтардың жылжуын және жер сілкіністерінің пайда болуын түсіндірді. Бұл тұжырым көптеген бақылаулар мен ашылымдарды біріктірді.
9. Вулкан – геология зерттейтін маңызды нысан. Атқылаулар апат әкелсе де, жаңа аралдар мен құнарлы топырақ түзеді. Осылайша вулкандық белсенділік Жер өмірінде екіжақты рөл атқарады.
10. Геология пайдалы қазбаларды іздеумен тығыз байланысты. Мұнай, газ, көмір мен металдар осы ғылымның арқасында табылып, өндіріледі. Оларсыз қазіргі өркениетті елестету мүмкін емес.
11. Минералогия – геологияның жеке саласы. Ол минералдардың құрамын және қасиеттерін зерттейді. Бұл білім жаңа кен орындарын табуға және оларды өндірісте пайдалануға көмектеседі.
12. Геология жер сілкінісі мен көшкін сияқты қатерлерді бағалауда маңызды. Ғалымдар өткенді талдап, халықты қорғау үшін болжам жасайды. Бұл ғылымды қала құрылысы мен инфрақұрылымда қажет етеді.
13. Қазба қалдықтары көбіне шөгінді жыныстарда сақталады. Олар Жердегі тіршіліктің эволюциясын қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Палеонтологияның арқасында біз динозаврлар мен ежелгі өсімдіктер жайлы білеміз.
14. Геология жер асты суларының қозғалысын да зерттейді. Бұл білім ауыз су көздерін табу үшін қажет. Сонымен қатар гидрогеология ауыл шаруашылығында және құрылыс ісінде маңызды рөл атқарады.
15. Мұздықтар геологтар үшін үлкен қызығушылық тудырады, себебі олар бедерді қалыптастырады. Олардың қозғалысы баяу болғанымен, жер бетін түбегейлі өзгертеді. Мұндай құбылыстар тауларда және полюстерде байқалады.
16. Геохронология тау жыныстарының жасын анықтау үшін радиометриялық әдістерді қолданады. Осы тәсілмен Жердің шамамен 4,5 миллиард жыл бұрын пайда болғаны дәлелденді. Бұл мәлімет ғаламшардың даму кестесін жасауға көмектесті.
17. Таулы аймақтарда қатпарлар мен жарылымдарды көруге болады. Олар плиталардың қозғалысының нәтижесінде пайда болған. Мұндай құрылымдар пайдалы қазбаларды іздеуде де бағдар береді.
18. Геология климатологиямен тығыз байланысты. Шөгінді қабаттар ежелгі климат туралы мәлімет сақтайды. Бұл ақпарат атмосфераның өзгерісін зерттеуге мүмкіндік береді.
19. Геофизика геологияның бір бөлігі болып саналады. Ол Жерді зерттеу үшін физикалық әдістерді қолданады. Мысалы, сейсмология планетаның ішкі құрылымын ашуға көмектесті.
20. Геология ғарышты зерттеуде де маңызды. Ғалымдар Жер жыныстарын Ай мен метеориттердің үлгілерімен салыстырады. Осылайша Күн жүйесінің қалыптасуы жайлы түсінік кеңейеді.
21. Карст үңгірлері әктас жер асты суларымен еріген кезде түзіледі. Олар жерасты өзендері мен көлдері бар ерекше бедер жасайды. Мұндай орындар ғылым мен туризм үшін құнды.
22. Геология мәдениет пен өнерге де ықпал етті. Тастар мен минералдар сәулет пен зергерлік бұйымдарда қолданылды. Көптеген өркениеттер пайдалы қазбаларға бай аймақтарда дамыды.

Геология адамға Жердің миллиардтаған жылдық тарихын ашады. Ол бедерді қалыптастыратын және тіршілікке ықпал ететін күштерді түсіндіреді. Бұл ғылым өркениет дамуы үшін маңызды, өйткені ресурстарды өндіру мен апаттардың алдын алу онсыз мүмкін емес. Геология өткенді, бүгінді және болашақты байланыстыратын білім жүйесі ретінде әрқайсымызға қажет.