Динозаврлар адамзат тарихындағы ең қызықты әрі құпияға толы жаратылыстардың бірі. Солардың ішінде майазавр ерекше орын алады – ол өз ұрпағына қамқор болған алғашқы динозаврлардың бірі ретінде ғылымға белгілі. Бұл жануардың табылған қазбалары палеонтологияда үлкен жаңалық болып, ежелгі жаратылыстардың әлеуметтік мінез-құлқын түсінуге жол ашты. Майазавр ірі денелі болмаса да, оның мінезі мен топтасып өмір сүру қабілеті ерекше назар аударады. Осы түрдің зерттелуі нәтижесінде ғалымдар динозаврлар әлемі бұрын ойлағандай жабайы ғана емес, күрделі де жүйелі болғанын дәлелдеді.
- Майазавр шамамен 76 миллион жыл бұрын, бор дәуірінің соңғы кезеңінде өмір сүрген. Оның қазба қалдықтары негізінен Солтүстік Америкада, қазіргі Монтана штатында табылған.
- «Майазавр» атауы қазақша «жақсы ана кесіртке» деген мағынаны білдіреді. Мұндай атау оған ұрпағына қамқорлық танытқаны үшін берілген.
- Бұл динозаврдың сүйектері алғаш рет 1978 жылы америкалық палеонтолог Джек Хорнер тарапынан табылған. Дәл сол ғалым динозаврлардың ұя салып, балапандарын бағып өсіргенін алғаш ұсынған.
- Майазаврлар ұяларын бір-біріне жақын орналастырған, бұл олардың топтасып өмір сүргенін дәлелдейді. Осындай мінез-құлық ұрпақтарын жыртқыштардан қорғауға көмектескен.
- Бір ұяда шамамен жиырмаға жуық жұмыртқа болған. Олар шеңбер түрінде ұқыпты орналастырылған, бұл аналықтардың ұйымдасқан әрекет еткенін көрсетеді.
- Балапан жұмыртқадан шыққаннан кейін бірден қозғала алмаған, өйткені аяқ сүйектері әлсіз болған. Сол себепті ата-анасы оларға тамақ тасып, күтіп-баптаған.
- Қазба қалдықтарында ересек және бала майазаврлардың іздері қатар кездеседі. Бұл факт олардың ата-аналық қамқорлығын дәлелдейтін маңызды айғақ болды.
- Майазаврлар өсімдікқоректі болған және негізінен қырықбуын, қырыққұлақ пен қылқанжапырақтылармен қоректенген. Олардың тістері үнемі жаңарып, қатты өсімдіктерді шайнауға бейімделген.
- Бір ересек майазаврдың аузында шамамен мыңға жуық тіс болған. Мұндай құрылым оларға тағамды ұсақтап шайнауға мүмкіндік берген.
- Майазаврдың ұзындығы 9 метрге дейін жетіп, салмағы шамамен 3 тонна болған. Ол жағдайға қарай екі немесе төрт аяқпен қозғала алған.
- Оның бас сүйегі ұзынша, тұмсығы кең әрі жалпақ болған. Бұл ерекшелік оны «үйрек тұмсықты динозаврлар» деп аталатын гадрозаврлар тобына жатқызуға негіз берді.
- Көздері басының жоғары жағында орналасқан, бұл оған шөп жеп жатқанда да айналаны бақылауға мүмкіндік берген. Мұндай бейімделу жыртқыштардан қорғануға көмектескен.
- Ғалымдар майазаврлар бір-бірімен дыбыс арқылы байланыс орнатқан деп санайды. Олар қауіпті сезгенде немесе топ ішінде белгі беру үшін төмен ырғақты дыбыстар шығарған болуы мүмкін.
- Бұл жануарлардың миы салыстырмалы түрде жақсы дамыған. Әсіресе әлеуметтік мінез-құлыққа жауап беретін бөлігі басқа динозаврларға қарағанда ірі болған.
- Майазаврлар жылдам қозғала алған. Артқы аяқтарымен жүгіру кезінде олар жыртқыштардан қашып құтылуға мүмкіндік тапқан.
- Негізгі жаулары – альбертозавр мен троодон сияқты етқоректі динозаврлар болған. Сондықтан топтасып өмір сүру олардың аман қалуына көмектескен.
- Майазаврдың терісі ұсақ қабыршақтармен қапталған. Ол денені қорғап қана қоймай, дене температурасын реттеуге де көмектескен.
- Бұл жануарлардың көп мөлшерде табылуы олардың маусымдық көші-қонмен айналысқанын көрсетеді. Майазаврлар шөп мол өскен жерлерге үнемі қоныс аударып отырған.
- Ғалымдар олардың жыл сайын сол аймаққа қайта келіп, ұя салғанын анықтаған. Мұндай әдет қазіргі құстарға тән қасиет.
- Кейбір жұмыртқаларда эмбриондардың қалдықтары сақталған. Бұл палеонтологтарға майазаврдың дамуын жұмыртқа ішінде де зерттеуге мүмкіндік берді.
- Майазаврлар жануарлар арасындағы аналық мейірімділіктің ежелгі мысалы болып саналады. Олар ұрпағына қамқорлық танытқан алғашқы жаратылыстардың бірі.
- Осы динозаврдың табылуы ежелгі өмірдің нақты көрінісін қалпына келтіруге мүмкіндік берді. Ғалымдар ұя салу, балапандарды асырау және топтық өмір көріністерін қайта елестете алды.
- Кейбір зерттеушілер майазаврлардың күрделі әлеуметтік құрылымға ие болғанын айтады. Ересектер ұрпақты қорғаса, жас майазаврлар кішкентайларға көмектескен.
- Бүгінде майазавр ең жақсы зерттелген шөпқоректі динозаврлардың бірі болып саналады. Ол ежелгі тіршіліктің сан қырлы екенін және динозаврлар ойлағаннан әлдеқайда ақылды болғанын дәлелдеді.
Майазавр табиғат тарихындағы ерекше жануарлардың бірі ретінде үлкен маңызға ие. Ол эволюция барысында аналық қамқорлық пен әлеуметтік мінез-құлықтың ежелгі тамырларын көрсетті. Бұл динозаврлар өмірдің тек бәсеке мен күреске емес, сүйіспеншілік пен бірлікке де негізделгенін дәлелдеді. Майазаврдың тарихы табиғаттың даналығы мен тіршіліктің үйлесімділігін айқындайтын ұлы мысал болып қала береді.
Добавить комментарий