Нейрондар туралы 31 қызықты мәліметтер

Нейрондар — адам ағзасындағы жүйке жүйесінің негізі болып саналатын ерекше жасушалар. Олар сыртқы және ішкі тітіркендіргіштерге жауап беріп, ақпаратты қабылдау, өңдеу және жеткізу процестерін жүзеге асырады. Жүріс-тұрыстан бастап эмоция мен есте сақтауға дейінгі барлық қызмет осы кішкентай, бірақ күрделі жүйке жасушаларына байланысты. Нейрондар бір-бірімен шексіз байланыс орнатып, адам санасының, ойлау қабілетінің және қабылдаудың негізін құрайды. Қазіргі ғылым бұл жасушалар туралы көбірек мәліметтер ашуда және олардың мүмкіндіктері таңғалдырмай қоймайды. Төменде нейрондарға қатысты қызықты әрі пайдалы 31 мәліметтер келтірілген.

1. Ересек адамның миында шамамен 86 миллиард нейрон болады, олардың басым көпшілігі бас миында шоғырланған.
2. Әрбір нейрон 10 мыңға дейін басқа жасушалармен байланыс орната алады.
3. Нейрондар арасындағы электрлік импульс жылдамдығы секундына 120 метрге дейін жетуі мүмкін.
4. Нейронның пішіні оның атқаратын қызметіне қарай түрліше — жұлдызша тәрізді, ұзынша және тармақты болуы мүмкін.
5. Аксонының (ұзын өсінді) диаметрі 20 микрометрге дейін жетсе, ұзындығы бір метрден де асады.
6. Ең ұзын аксон бел омыртқасынан аяқтың башпайларына дейін созылып, қозғалыс нейронына жатады.
7. Көптеген жасушалардан айырмашылығы, нейрондар зақымданғаннан кейін өздігінен қалпына келе алмайды.
8. Алайда ересек адамның гиппокамп аймағында нейрогенез, яғни жаңа нейрон түзілуі шектеулі түрде жүруі мүмкін.
9. Нейрондар арасындағы байланыс синапс арқылы жүзеге асады — бұл нейромедиаторлар арқылы әрекет ететін өте кішкентай аралық.
10. Дофамин, серотонин, ацетилхолин сияқты нейромедиаторлар көңіл күй, мотивация және мінез-құлыққа әсер етеді.
11. Мидың электр белсенділігін электроэнцефалограмма арқылы өлшеуге болады.
12. Ми ағзадағы жалпы энергияның 20 пайызын тұтынады, көбінесе нейрон желілерін жұмыс істеуге жұмсайды.
13. Бір нейрон мыңдаған басқа нейронмен байланысып, күрделі ақпараттық желі құрайды.
14. Үйрену мен есте сақтау кезінде нейрондар арасындағы байланыс күшейеді — бұл синаптикалық пластикалылық деп аталады.
15. Альцгеймер ауруы кезінде нейрондар мен олардың байланыстары бұзылады.
16. Сәбилерде нейрон саны ересектермен шамалас болса да, олардың арасындағы байланыстар әлі толық дамымаған болады.
17. Ұрықтың жүйке жүйесі жүктіліктің үшінші аптасынан бастап қалыптаса бастайды.
18. Омыртқасыз жануарларда нейрон саны аз болса да, олар да үйлестіру мен бейімделу қызметін атқарады.
19. Сегізаяқта шамамен 500 миллион нейрон бар, оның бір бөлігі аяқтарында орналасқан.
20. Айна нейрондары – адам әрекетін ғана емес, оны бақылау кезінде де белсенетін жүйке жасушалары.
21. Олар мейірімділік, үйрену мен еліктеу механизмдерінде маңызды рөл атқарады.
22. Кейбір нейрондар тек белгілі бір заттарға ғана жауап береді, мысалы, бет әлпеті немесе қозғалыс.
23. Созылмалы күйзеліс нейрон байланыстарына кері әсер етіп, оқу мен есте сақтауды баяулатуы мүмкін.
24. Тынықтырушы ұйқы нейрон белсенділігін қалпына келтіріп, жадыны нығайтуға көмектеседі.
25. Дене белсенділігі нейрондардың өсуіне ықпал ететін және миды қорғайтын факторлардың бөлінуін арттырады.
26. Сенсорлық нейрондар — сыртқы ортадан келген сигналдарды миға жеткізетін жүйке жасушалары.
27. Қозғалтқыш нейрондар — ми сигналдарын бұлшықеттерге жеткізіп, қозғалысты жүзеге асырады.
28. Адам өмірінде жинақталған тәжірибелер мен орта әсерінен нейрон байланыстары үнемі қайта құрылып отырады — бұл нейропластикалылық деп аталады.
29. Аксон қабығының зақымдануы, мысалы, склероз кезінде, жүйке сигналдарының баяулауына немесе үзілуіне әкеледі.
30. Жасанды нейрондық желілер адам миының архитектурасына еліктеп жасалған және жасанды интеллекттің негізін құрайды.
31. Әр адамның нейрондық құрылымы бірегей — бұл саусақ ізі сияқты өмір бойы қалыптасатын және өзгеріп отыратын сипаттама.

Нейрондар — адамның ойлау, сезіну, есте сақтау және әрекет ету қабілетінің өзегін құрайтын керемет жасушалар. Олардың тығыз байланысы, үнемі бейімделуі мен өзгеруі — адам миының шексіз мүмкіндіктерін көрсетеді. Бұл жүйенің нәзіктігін түсіну – денсаулық пен ақыл-ойдың мәнін сезінудің алғашқы қадамы. Миды сақтау мен күту — ұзақ өмір мен зияткерлік сергектіктің кепілі. Нейрон әлемін тану арқылы адам өзін тереңірек тани түседі.