Океанология туралы 23 қызықты мәліметтер

Жер шарының бетіндегі ең үлкен әрі аз зерттелген кеңістік – бұл Дүниежүзілік мұхит. Ол планетамыздың 70 пайыздан астамын алып жатыр және климатқа, атмосфераға, тіршілікке, сондай-ақ миллиардтаған адамның өміріне тікелей әсер етеді. Осы алып су кеңістігін зерттейтін ғылым – океанология деп аталады. Бұл салада геология, биология, химия, физика және метеорология қатар дамып, адамзаттың мұхитты тереңірек тануына мүмкіндік береді. Океанологтар суасты ағындарын, рельефті, тірі ағзаларды, экологиялық өзгерістерді зерттей отырып, Жердің табиғи тепе-теңдігін түсінуге үлкен үлес қосады. Назарларыңызға осы ғылым туралы 23 қызықты мәліметтер ұсынамыз.

1. Дүниежүзілік мұхит Жердегі барлық судың шамамен 97 пайызын қамтиды, бірақ оның тек 5 пайызы ғана егжей-тегжейлі зерттелген.
2. Океанология ғылымы XIX ғасырда «Челленджер» кемесінің алғашқы терең теңіз экспедициясынан кейін қарқынды дами бастады.
3. Мұхиттағы ең терең нүкте – Мариана шұңғымасы, оның тереңдігі 11 000 метрден асады, бұл Эверест шыңынан да биік.
4. Суасты жоталары, мысалы, Орта Атлантикалық жота, мыңдаған шақырымға созылып, жер бетіндегі ең ұзын тау жүйесін құрайды.
5. Жердегі жанартау атқылауларының 90 пайызы мұхит түбінде жүреді, олардың көпшілігі әлі тіркелмеген.
6. Мұхит ағындары экватор мен полюстер арасындағы жылу мен қоректік заттарды тасымалдауда маңызды рөл атқарады.
7. Гольфстрим ағысының энергиясы миллион атом электр станциясының қуатына тең – бұл мәлімет океанологияның маңызын айқындайды.
8. Күн сәулесі суға 1000 метрден әрі терең ене алмайды, ал одан төменгі қабаттар толық қараңғылықта болады.
9. Зерттеушілер арнайы гидролокаторлар мен автономды суасты аппараттарын қолдана отырып, терең су қабаттарын түсіреді және өлшемдер жасайды.
10. Терең суда тіршілік ететін ағзалардың көбі биолюминесценцияға ие – яғни олар қараңғыда жарық шығара алады.
11. Мұхиттағы тұздың көзі – тау жыныстарының шайылуы мен суасты жанартауларының әсері.
12. Әртүрлі мұхит аймақтарындағы судың тұздылығы, температурасы мен тығыздығы әртүрлі, бұл климат пен ағындарға ықпал етеді.
13. Су ішінде дыбыс ауадан әлдеқайда жылдам тарайды, сондықтан эхолокацияны дельфиндер мен техникалық құрылғылар кеңінен қолданады.
14. Океанология кеме қатынасы, кабель төсеу, табиғи ресурстарды игеру және жағалауды қорғау салаларында қолданылады.
15. Терең теңіз түбінде сирек кездесетін металдар, мұнай, газ және өзге де пайдалы қазбалар табылуы мүмкін.
16. Мұхит пен атмосфера арасындағы байланыстың айғағы – Эль-Ниньо мен Ла-Нинья құбылыстары, олар ғаламдық климатқа әсер етеді.
17. Кейбір аймақтарда оттегі жетіспеушілігіне байланысты тіршілік мүлде жоқ – олар «өлі аймақтар» деп аталады.
18. Мұхиттардағы пластик қалдықтары – бүгінгі күннің ең өзекті экологиялық мәселелерінің бірі.
19. Микропластиктер теңіздегі тіршілік иелерінің ағзасына еніп, тіпті ең терең шұңғымаларда да табылып жатыр.
20. Ең көп таралған тіршілік иелері – планктондар, олар Жердегі оттегінің шамамен жартысын өндіреді.
21. Гидротермалды көздер күн сәулесінсіз өмір сүретін ағзаларға тіршілік ортасын қамтамасыз етіп, хемосинтез арқылы энергия алады.
22. Спутниктердің көмегімен мұхит бетіндегі температура, ағыс бағыты және теңіз деңгейінің өзгерісі бақыланады.
23. Океанология – аса күрделі әрі қымбат ғылымдардың бірі, бірақ оның Жер болашағын түсінудегі маңызы орасан зор.

Қорытындылай келе, океанология – бұл терең су асты құпияларын ғана емес, бүкіл ғаламшардағы өмірдің заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Мұхитты танымайынша, климаттың өзгерісін болжау, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану немесе теңіз экожүйелерін сақтау мүмкін емес. Әрбір жаңалық адамзаттың табиғатпен үйлесімді өмір сүруіне бір қадам жақындатады. Бұл ғылымның маңызы уақыт өткен сайын артып келеді. Көптеген құпиялар әлі де ашылмаған, бірақ оларды ашуға деген ұмтылыс тоқтаған емес.