Жер тарихы көптеген құпияларға толы, олардың ішінде динозаврлар ерекше орын алады. Бұл алып жануарлар ежелгі дәуірдің алуан түрлі бейнесін көрсетіп, ғалымдардың назарын өзіне аударды. Солардың бірі – Африка жерінде миллиондаған жыл бұрын тіршілік еткен ерекше жыртқыш сухомим. Оның қазба қалдықтары палеонтологтарға сыртқы бейнесін, өмір сүру дағдыларын және экологиялық орнын қалпына келтіруге мүмкіндік берді. Бұл ежелгі жыртқыштың өзгеше қасиеттері оны зерттеушілер үшін аса қызықты нысанға айналдырды.
- «Сухомим» атауы грек тілінен аударғанда «крокодил тектес жақ» деген мағына береді. Ол оның бас сүйегінің пішініне байланысты қойылған.
- Сухомим шамамен 112 миллион жыл бұрын, ерте бор дәуірінде өмір сүрген.
- Ол спинозавридтер тұқымдасына жатады. Жақын туыстарының қатарында спинозавр мен барионикс бар.
- Сухомимнің сүйектері 1997 жылы Нигер жерінен табылды. Оны палеонтолог Пол Серено бастаған топ ашқан.
- Оның ұзындығы шамамен 11 метрге жеткен. Бұл оны дәуіріндегі ең ірі жыртқыштардың біріне айналдырды.
- Салмағы 3 тоннаға дейін жетуі мүмкін. Осындай ауырлығына қарамастан, ол қозғалыста епті болған.
- Сухомимнің бас сүйегі крокодилдікіне ұқсайтын. Ұзын әрі жіңішке тұмсығы балық ұстауға қолайлы еді.
- Тістері ұзын әрі сәл иілген. Олар оңай сынбайтын және сырғанақ олжаны мықтап ұстауға көмектесетін.
- Негізгі азығы балық болған. Қазбаларда оның асқазанынан су жәндіктерінің сүйектері мен қабыршақтары табылған.
- Ғалымдар оны жартылай су жыртқышы деп есептейді. Ол судың ішінде де, құрлықта да өмір сүрген.
- Алдыңғы аяқтарындағы үлкен тырнақтары ерекше көзге түсті. Олардың ұзындығы 30 сантиметрге жеткен.
- Бұл тырнақтар ұяларды бұзу үшін де пайдаланылған болуы мүмкін. Сондай-ақ ол ұсақ динозаврларды аулаған.
- Ұзын әрі иілгіш құйрығы суда жүзу кезінде рөл атқарған.
- Спинозаврдан айырмашылығы, оның арқасында үлкен «желкен» болмаған. Тек омыртқадағы аздаған өсінділер туыстығын еске салды.
- Сухомимнің сүйектері жақсы сақталған. Бұл ғалымдарға оның дене құрылымын нақты сипаттауға мүмкіндік берді.
- Табылған қаңқа жас өскінге тиесілі болған. Ересек дарақтар одан да үлкен болуы ықтимал.
- Палеонтологтардың пікірінше, ол уақытын өзендер мен батпақтарда өткізген. Бұл тұрғыда қазіргі крокодилдерге ұқсайтын.
- Оның мекенінде алып саркозухтар да өмір сүрді. Екі жыртқыштың арасында бәсекелестік болуы мүмкін.
- Сухомим аса қауіпті жыртқыш саналмаған. Ол негізінен балықпен және ұсақ жануарлармен қоректенген.
- Қазбалар су қоймаларының ежелгі жыртқыштар үшін қаншалықты маңызды болғанын көрсетті.
- Кейбір ғалымдар сухомимді кейінгі белгілі спинозаврлардың арғы тегі деп болжайды.
- Оның ұзын жақ сүйегінде жүзге жуық тіс болған. Бұл басқа тероподтардан әлдеқайда көп.
- Тұмсығында судағы қозғалысты сезетін жүйке ұштары болған. Ол арқылы олжасын оңай тапқан.
- Сухомим жылықанды немесе оған жақын болған. Бұл оған суда да белсенді аң аулауға мүмкіндік берген.
- Ол ерекше экологиялық орынды иеленген. Сондықтан құрлықтағы басқа жыртқыштармен бәсекелеспеген.
- Сухомим Африка динозаврларының алуан түрлілігінің айқын мысалына айналды. Оның табылуы бор дәуіріндегі тіршілік күткеннен де бай болғанын дәлелдеді.
- Бүгінде сухомимнің бейнесін музейлер мен деректі фильмдерден көруге болады. Оның крокодилге ұқсайтын сыртқы пішіні есте қаларлық сипат береді.
Сухомим ірі әрі ерекше жыртқыш қана емес, динозаврлар эволюциясында маңызды орын алған жануар. Оның суда да, құрлықта да өмір сүруге бейімделуі табиғаттың таңғаларлық мүмкіндігін көрсетеді. Бұл қазба табысы ғалымдарға ежелгі жыртқыштардың өмір салтын тереңірек түсінуге жол ашты. Сухомим – табиғаттың бейімделу мен көптүрлілікті үйлестірген жарқын мысалы.
Добавить комментарий