Тіл туралы 28 қызықты мәліметтер

Тіл – адамзаттың ең күрделі әрі маңызды қарым-қатынас құралы. Ол арқылы біз өз ойымызды, сезімімізді, білімімізді жеткіземіз, қоғамда өз орнымызды табамыз. Әр халықтың тілі – сол ұлттың тарихы, мәдениеті мен дүниетанымының айнасы. Тілдер ғасырлар бойы өзгеріп, дамып, кейде жойылып немесе жаңадан пайда болып жатады. Бүгінгі таңда әлемде 7000-нан астам тірі тіл бар, және олардың әрқайсысы ерекше құбылыс ретінде зерттеуге тұрарлық. Назарларыңызға тілдер жайлы ең қызықты әрі таңғаларлық 28 мәліметтер ұсынамыз.

1. Әлемде ең көп қолданылатын тіл – қытай тілінің путунхуа диалектісі, оған бір миллиардтан астам адам ие.
2. Ең көп ресми тілі бар ел – Оңтүстік Африка Республикасы, онда 11 тіл мемлекеттік деңгейде қолданылады.
3. Жазбаша түрде белгілі болған ең көне тіл – шумер тілі, ол біздің дәуірімізге дейінгі IV мыңжылдықта қолданылған.
4. Папуа – Жаңа Гвинеяда әлемдегі ең көп тілдік әртүрлілік бар – 800-ден астам тілде сөйлейді.
5. Эсперанто тілі XIX ғасырда жасанды түрде құрылған және халықтар арасындағы бейтарап байланыс құралы ретінде ұсынылған.
6. Дене тілі әр халықта әртүрлі мағына беруі мүмкін – бір қимыл басқа елде мүлде кері мағынада қабылданады.
7. Жапон тілінде сыпайылықтың бірнеше деңгейі бар, сөйлеу стилі адамның мәртебесіне қарай өзгереді.
8. Танымал «қарақшылар тілі» — Роберт Льюис Стивенсонның «Қазына аралы» шығармасында ойдан шығарылған сипат.
9. Ең ұзын әріп кхмер тілінде кездеседі, оны жазуға бірнеше секунд кетеді.
10. Ағылшын тілінде миллионнан астам сөз бар, бірақ қарапайым адам күнделікті 5000–6000 сөзді ғана қолданады.
11. Неміс тілінде ұзын сөздер жиі кездеседі – кейбірі 60 әріпке дейін жетуі мүмкін.
12. Фин тілінде 15 септік бар, бұл оны грамматикалық тұрғыда ең күрделі тілдердің қатарына қосады.
13. Эскимостарда қар мен мұздың түрлі түрлеріне арналған ондаған сөз бар – әрқайсысы нақты бір жағдайды сипаттайды.
14. Қытай тілінде бір буынның мағынасы айтылу тонына байланысты 5 түрлі мағынаға ие болуы мүмкін.
15. Француз тілі ұзақ уақыт бойы дипломатия мен ақсүйектер тілі ретінде қолданылған.
16. Корей тілі – өзіндік ерекше жазу жүйесі бар сирек тілдердің бірі, оның әліпбиі әлемдегі ең тиімді жүйелердің қатарында.
17. Араб тілі БҰҰ-ның ресми тілдерінің бірі, бірақ оның көптеген диалекттері бар, олар бір-біріне түсініксіз болуы мүмкін.
18. Ағылшын тіліндегі ең қысқа әрі толық мағыналы сөйлем – «I am».
19. Канар аралдарындағы Силбо атты ысқырық тілі арқылы адамдар бірнеше шақырымнан хабар алмасқан.
20. Жыл сайын әлемнен шамамен 25 тіл жойылып отырады – бұл жаһандану мен доминантты тілдердің басым болуына байланысты.
21. Кейбір абориген халықтарда үштен артық сан жоқ – оларда «төрт» немесе «бес» ұғымдарына арналған жеке сөздер жоқ.
22. Бірнеше тіл білу адамның есте сақтау қабілетін арттырып, ойлау жүйесінің икемді болуына оң әсер етеді.
23. Гананың эйве тілінде екпін мен тон тек сөздерде ғана емес, одағай мен лепті тіркестерде де үлкен рөл атқарады.
24. Латын тілі – өлі тіл деп саналса да, медицинада, құқықта және теологияда белсенді қолданылады.
25. Навахо тілінде зат есімдер емес, көбіне әрекет пен үдеріс негізгі мағына тасымалдайды.
26. Эстон тіліндегі ең ұзын сөздердің бірі – «kuulilennuteetunneliluuk», мағынасы – «оқ ұшатын бағыттағы туннельдің люгі».
27. Бірдей жазылып, бірақ мағынасы әртүрлі сөздер омоним деп аталады, және олар кейде тіпті ана тілі иелеріне де түсініспеушілік тудыруы мүмкін.
28. Адам туған тілін өмір бойы меңгере береді – ересек жаста да біз күн сайын жаңа сөздер мен сөйлеу үлгілерін үйренеміз.

Тіл – бұл жай ғана қарым-қатынас құралы емес, адамның дүниетанымы мен мәдениетінің айнасы. Ол шексіз дамуға, бейімделуге және адамдарды біріктіруге қабілетті. Әр тілдің өз ішкі логикасы, тарихы мен поэзиясы бар. Тілдерді үйрену арқылы біз тек жаңа сөздерді емес, басқа халықтардың өмірге көзқарасын да түсіне аламыз. Сондықтан тілді меңгеру – дүниені тереңірек түсінудің, рухани баюдың және шынайы өзара түсіністіктің кілті.