Зоология туралы 31 қызықты мәліметтер

Жануарлар әлемі – адамзат үшін таңғажайып әрі жұмбақ ғалам. Әрбір жаңа ашылу табиғаттың тылсым сырын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Зоология ғылымы тіршілік иелерінің құрылымын, мінез-құлқын және өзара байланысын зерттеу арқылы өмірдің үйлесімін көрсетеді. Бұл ғылым экожүйелердің нәзік тепе-теңдігін сақтау қаншалықты маңызды екенін ұғынуға көмектеседі. Жануарлардың ерекше бейімделу қабілеті мен ақыл-ой деңгейі көбіне адам мүмкіндігінен асып түседі. Ендеше, зоология ғылымының бай әлеміне үңіліп, қызықты әрі пайдалы деректермен танысып көрейік.

1. Зоология – ең көне ғылымдардың бірі. Оның негізін ежелгі грек ойшылы Аристотель қалаған. Ол жануарларды жүйелеп, олардың анатомиясы мен тіршілік ерекшеліктерін алғаш сипаттаған.
2. Қазіргі зоология тек тірі организмдерді ғана емес, жойылып кеткен түрлерді де зерттейді. Қазба қалдықтары арқылы ғалымдар эволюцияның даму тізбегін қалпына келтіреді. Бұл зерттеулер Жердің миллиондаған жылдар бойғы өзгерісін түсінуге мүмкіндік береді.
3. Ғалымдар 1,5 миллионнан астам жануар түрін сипаттаған. Дегенмен зерттелмеген түрлердің саны он миллионға жуық болуы мүмкін деп есептеледі. Жыл сайын жүздеген жаңа түрлер, әсіресе мұхит түбінде, ашылып жатады.
4. Кейбір жануарлар өзін айнадан тануға қабілетті. Шимпанзе, дельфин және қарға өз бейнесін айыра алады, бұл олардың ойлау деңгейінің жоғары екенін көрсетеді. Мұндай қасиет ұзақ уақыт бойы тек адамға тән деп саналатын.
5. Планетадағы ең ірі жануар – көк кит. Оның ұзындығы 30 метрге дейін, салмағы 150 тоннадан асады. Үлкен денесіне қарамастан, ол ұсақ тіршілік иелері – планктонмен қоректенеді.
6. Ғалымдар бал араларының адамдардың жүзін есте сақтай алатынын дәлелдеген. Олардың көру қабілеті пішін мен түсті жақсы айырады. Бұл қасиет гүлдер арасынан жол табуға және ұясына қайта оралуға көмектеседі.
7. Құмырсқалар қоғамы өте күрделі құрылымға ие. Әрқайсысының өз міндеті бар: жұмысшы, жауынгер және ұрпақ өсіретін аналық. Мұндай ұйымшылдық кішкентай мемлекетті еске салады.
8. Омыртқалы жануарлардың ішінде ең көп түрге бай топ – балықтар. Олардың 35 мыңнан астам түрі белгілі және бұл сан жыл сайын артып келеді. Кейбір түрлері жарық жетпейтін терең қабаттарда тіршілік етеді.
9. Сегізаяқтар мұхиттағы ең ақылды тіршілік иелерінің бірі. Олар есеп шығарып, құмыраны ашып, құрал ретінде заттарды пайдалана алады. Осындай қабілеттері әлем ғалымдарын таңғалдыруда.
10. Жыландар иіс сезуді мұрынмен емес, тілі арқылы жүзеге асырады. Екі айыр тілі ауадағы бөлшектерді ұстап, иісті арнайы мүшемен анықтайды. Бұл қасиет олжа бағытын дәл табуға мүмкіндік береді.
11. Көптеген құстар Жердің магнит өрісі арқылы бағдар табады. Бұл қабілет оларға мыңдаған шақырымдық көші-қон кезінде жолдан жаңылмай жетуге көмектеседі. Әсіресе көгершіндер мен қаздар осындай қасиетімен танымал.
12. Дельфиндердің әрқайсысының өзіндік «аты» бар. Олар арнайы дыбыстық белгілер арқылы бірін-бірі таниды және жауап қайтарады. Мұндай байланыс түрі адам тілін еске түсіреді.
13. Жолбарыстың терісіндегі жолақтар адамның саусақ ізі секілді бірегей. Екі жолбарыстың өрнегі ешқашан қайталанбайды. Осы ерекшелік арқылы зерттеушілер жеке дараларын анықтай алады.
14. Жалқау аңдар (ленивецтер) өте баяу қозғалады, сондықтан олардың жүнінде балдыр өседі. Бұл табиғи бүркемелену тәсілі оларға жыртқыштардан жасырынуға көмектеседі. Мұндай бейімделу тропикалық орман жағдайында ерекше маңызды.
15. Жарқанаттар айналаны эхолокация арқылы сезеді. Олар ультрадыбыс шығарып, шағылған толқынды қабылдайды. Осы әдіс арқылы олар қараңғыда да еркін ұша алады.
16. Бақалар терісі арқылы тыныс ала алады. Бұл қасиет оларға суда және құрлықта өмір сүруге мүмкіндік береді. Сондықтан олар қоршаған ортаның ластануына өте сезімтал.
17. Зоологияда генетикалық зерттеу әдістері кеңінен қолданылады. ДНҚ талдауы арқылы жануарлардың туыстық байланысы мен эволюциялық шығу тегі анықталады. Осы тәсіл көптеген бұрынғы жіктеулерді қайта қарауға себеп болды.
18. Пингвиндердің тепе-теңдік сақтау қабілеті өте жоғары. Олар мұз бетімен сырғанап, су астында 500 метрге дейін сүңги алады. Қауырсындары су өткізбейтін тығыз қабат түзеді, бұл суықтан қорғайды.
19. Пілдер ерекше есте сақтау қабілетімен және әлеуметтік мінезімен танымал. Олар бірін-бірі ұзақ уақыттан кейін де таниды және жараланғандарын қорғайды. Осындай мінездері оларды ең эмоциялық жануарлардың қатарына қосады.
20. Кенгуру артқа қарай қозғала алмайды. Оның бұлшық етті құйрығы мен аяқ құрылысы тек алға жылжуға бейімделген. Бұл табиғаттағы өмірдің үздіксіз қозғалысын бейнелейді.
21. Кейбір құстар адам дауысын қайталай алады. Тотықұстар ондаған сөзді жаттап, оларды орынды пайдалана алады. Бұл олардың еліктеу арқылы үйрену қабілетінің жоғары екенін көрсетеді.
22. Теңіз жұлдыздары жоғалтқан қолын қайта өсіре алады. Кейде бір бөлігі жаңа денеге айналып кетеді. Осындай регенерация құбылысы ғылымда ерекше зерттеледі.
23. Кірпікшелі жирафтар өте сирек дыбыс шығарады. Олар бір-бірімен төмен жиілікті тербелістер арқылы байланысады. Бұл діріл ұзақ қашықтыққа тарай алады.
24. Өрмекшілер бірнеше түрлі жіп шығарады, олардың беріктігі болаттан да мықты. Әр жіптің қасиеті бөлек – бірі тор құруға, екіншісі ұстауға арналған. Ғалымдар осы материалдың жасанды баламасын жасауға тырысып келеді.
25. Крокодилдердің жүрегі төрт камералы, бұл ерекшелік тек сүтқоректілерде кездеседі. Мұндай құрылым су астында қан айналымын тиімді реттеуге мүмкіндік береді. Осылайша олар ең бейімделгіш жыртқыштардың бірі болып саналады.
26. Хамелеон түсін тек бүркемелену үшін ғана емес, дене температурасын реттеу үшін де өзгертеді. Сондай-ақ оның түсі көңіл күйіне де байланысты өзгереді. Бұл жануардың ерекше физиологиялық қасиеттерін көрсетеді.
27. Теңіз тасбақалары жұлдыздарға қарап бағыт таба алады. Олар мыңдаған шақырым жүзіп өтіп, өздері туған жағалауға қайта оралады. Мұндай дәлдік ғалымдарды әлі де таңғалдырады.
28. Акулалардың тістері өмір бойы жаңарып отырады. Бірі түскен бойда жаңасы өсіп шығады. Осы қасиет оларды теңіздің ең қорқынышты жыртқышына айналдырады.
29. Аралар би арқылы ақпарат береді. Олар ұядағы серіктестеріне гүлдің бағыты мен қашықтығын «билеп» көрсетеді. Бұл жәндіктер арасындағы ең күрделі байланыс түрлерінің бірі.
30. Зоология жеке жануарларды ғана емес, олардың экожүйедегі орнын да зерттейді. Әрбір түрдің табиғи тепе-теңдіктегі рөлі зор. Бір түрдің жойылуы тұтас экожүйеге әсер етуі мүмкін.
31. Адам да жануарлар әлемінің бір бөлігі. Зоология бізге табиғатпен өзара тәуелділігімізді еске салады. Бұл байланыс жердің болашағын қорғау үшін аса маңызды.

Зоология – тіршілікті танудың кілті. Ол табиғаттың үйлесімін, өмірдің нәзік байланысын және тірі ағзалардың таңғаларлық бейімделуін ашады. Әрбір жаңалық адамға өмірдің мәнін тереңірек түсінуге жол ашады. Жануарлар әлемі – адамзат әлі толық зерттеп болмаған ғажайып кітап, ал ғалымдар оның жаңа беттерін ашуды жалғастыруда.