Қызанақ туралы 23 қызықты мәліметтер

Қызанақ — әлемдегі ең танымал әрі кең таралған өнімдердің бірі. Оны салаттарда, сорпаларда, соустарда және түрлі ұлттық тағамдарда жиі кездестіреміз. Бұл шырынды жеміс тек аспаздықта ғана емес, мәдениетте, ғылымда және косметологияда да кеңінен қолданылады. Қарапайым болып көрінетін қызанақтың тарихы, биологиялық ерекшелігі мен денсаулыққа пайдасы өте мол. Төменде қызанаққа байланысты 23 қызықты мәліметтер келтірілген, олар сіздің бұл өнімге деген көзқарасыңызды жаңаша қалыптастыруы мүмкін.

1. Ботаникалық тұрғыдан қызанақ жидек болып саналады, бірақ аспаздықта көбіне көкөніс ретінде пайдаланылады.
2. Қызанақтың отаны — Оңтүстік Америка, әсіресе қазіргі Перу мен Боливия аумақтары. Дәл осы жерлерде оның жабайы түрлері өскен.
3. Еуропаға қызанақ XVI ғасырда испан теңізшілері арқылы жеткен. Алғашында оны тек сәндік өсімдік ретінде өсірген.
4. Италияда қызанақ тек XVIII ғасырда кең тарай бастады. Қазір ел әлемдегі ең ірі қызанақ пастасын өндірушілердің бірі саналады.
5. XIX ғасырда АҚШ-та қызанақтың уытты екені туралы пікірлер болған. Бұл оның паслён тұқымдасына жататындығымен байланысты.
6. 1893 жылы АҚШ Жоғарғы соты қызанақты салық салу үшін ресми түрде көкөніс деп таныды. Бұл шешім ботаникалық емес, заңдық негізде қабылданды.
7. Қызанақтың 10 000-нан астам сорты бар. Олар көлемі, түсі, пішіні және дәмі бойынша ерекшеленеді.
8. Қызанақ тек қызыл емес. Ол сары, қызғылт, қара, жасыл, күлгін және қызғылт сары реңктерде кездеседі.
9. Ең ауыр қызанақ АҚШ-та өсірілген, оның салмағы 4,8 кг-нан асқан. Бұл көрсеткіш Гиннес рекордтар кітабына енген.
10. Қызанақтың 95%-ы судан тұрады. Сондықтан ол аз калориялы және шөлді жақсы басады.
11. Қызанақ құрамындағы ликопин — күшті антиоксидант. Ол жүрек-қан тамырлары аурулары мен кейбір обыр түрлерінің қаупін азайтуға көмектеседі.
12. Қыздырылған немесе пісірілген қызанақта ликопин мөлшері артады. Сондықтан томат пастасы мен шырыны өте пайдалы саналады.
13. Кейбір елдерде қызанақ фестивальдері өткізіледі. Мысалы, Испаниядағы Буньол қаласында «Томатина» атты қызанақ соғысы өтеді.
14. Қызанақ косметологияда да қолданылады. Одан жасалатын маскалар терінің өңін жақсартып, қабынуды азайтады.
15. Бұл жеміс басқа көкөністермен және дәмдеуіштермен жақсы үйлеседі. Ол — аспаздық тәжірибелер үшін таптырмас өнім.
16. Қызанақ шырыны спорттан кейін ағзаны қалпына келтіруге көмектеседі. Онда калий мен С дәрумені мол.
17. Жылыжайда өсетін қызанақтар қолмен немесе дірілдету арқылы тозаңдандырылады. Жабық ортада аралар жеткіліксіз болады.
18. Израильде тұзды суда өсетін арнайы қызанақ сорты шығарылған. Бұл селекция мен климаттық бейімделудің нәтижесі.
19. Суық ортада қызанақ нашар пісіп жетіледі және дәмі өзгереді. Сондықтан оны бөлме температурасында сақтау ұсынылады.
20. Қазақ тіліндегі «қызанақ» сөзі итальян тілінен енген, ал «томат» француз тілінен шыққан атау.
21. Кейбір тілдерде қызанақтың жалғыз ғана атауы бар. Мысалы, ағылшын тілінде ол — «tomato».
22. Қызанақ асқазанның жұмысын жақсартады. Ол ферменттер түзілуін ынталандырып, шырышты қабықты қорғайды.
23. Қызанақ ғарышта да өсірілген. НАСА бұл өсімдікті Халықаралық ғарыш станциясында зерттеген.

Қызанақ — дәм мен денсаулықтың үйлесімі. Оның тағамдық құндылығы, биологиялық артықшылықтары мен мәдени мәні бұл жемісті күнделікті рационымыздың ажырамас бөлігіне айналдырды. Қызанақ — тек көкөніс емес, адамзаттың аспаздық, ғылыми және тарихи дамуына үлес қосқан ерекше өсімдік. Оны жаңа қырынан тану — біздің тағам мәдениетімізге деген қызығушылығымызды арттырады.