Сібір туралы 27 қызықты мәліметтер

Сібір — табиғаты қатал, алайда өзіне тартып тұратын аймақ. Бұл өңір орасан зор кеңістікті алып жатқанымен ғана емес, табиғи байлықтарымен, терең тарихымен және көпқырлы мәдениетімен де ерекшеленеді. Сібірдің ормандары, өзендері мен таулары адамды тамсандырып, осы өлкенің ерекше рухын сезінуге мүмкіндік береді. Мұнда ежелгі өркениеттердің ізі қалған, ал табиғи құбылыстар әлі күнге дейін зерттеушілерді таңғалдырып келеді. Сібірді түсіну үшін оның жан-жақты сипатын тану қажет. Осы мақалада біз Сібір туралы 27 қызықты мәліметпен танысамыз.

1. Сібір Ресей аумағының шамамен 77 пайызын алып жатыр және әлемдегі ең үлкен географиялық аймақтардың бірі болып есептеледі. Ол Орал тауларынан Тынық мұхитына дейін созылып, 13 миллион шаршы шақырымнан астам аумақты қамтиды.
2. Сібірдің оңтүстігінде орналасқан Байқал көлі — Жер бетіндегі ең терең көл. Оның тереңдігі 1600 метрден асады, ал жасы 25 миллион жылдан артық деп есептеледі.
3. Жер бетіндегі ең суық тіршілік ететін орын — Сібірдегі Оймякон ауылы. Мұнда қыс мезгілінде ауа температурасы -60°C-тан да төмен болуы мүмкін.
4. Сібірдің ормандары планетадағы ең үлкен тайганың бір бөлігі болып табылады. Бұл қылқанжапырақты ормандар жер атмосферасын оттекпен байытып, сан алуан жануарлар мен өсімдіктерге мекен етеді.
5. Енисей, Лена және Обь сияқты ірі өзендер Сібірді оңтүстіктен солтүстікке қарай кесіп өтеді және Арктика мұхитына құяды.
6. Якутиядағы «Мир» кимберлит құбыры — әлемдегі ең ірі алмас кен орындарының бірі. Оның тереңдігі 525 метрге жетеді.
7. Сібірде ЮНЕСКО тізіміне енген Путорана таулы үстірті орналасқан. Бұл аймақ терең каньондарымен, сарқырамаларымен және лавалық платоларымен танымал.
8. Сібірде 40-тан астам этностық топтар мекендейді, соның ішінде якут, бурят, тувалықтар, ненецтер мен хантылар бар. Олар өз тілін, дәстүрін және тұрмыс-салтын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келеді.
9. Сібір — мамонттар мекені ретінде белгілі. Мұздықтар арасынан жақсы сақталған мамонт қалдықтары, соның ішінде жүні мен ішкі ағзалары да табылған.
10. Транссібір теміржолы бүкіл Сібірді кесіп өтеді. Бұл — Мәскеуді Владивостокпен жалғайтын әлемдегі ең ұзын теміржол бағыты.
11. Сібірдің тайгасында амур жолбарыстары мен қар барыстары мекендейді. Бұл сирек жыртқыштар жойылып кету қаупінде тұрса да, жабайы табиғат аясында өмір сүруін жалғастырып келеді.
12. Сібір климаты шұғыл континенттік болып келеді — жаз ыстық, ал қыс өте суық. Кей өңірлерде жыл ішіндегі температура айырмашылығы 80 градустан асады.
13. Кузбасс аймағында көмірдің ірі кен орындары шоғырланған. Бұл өңір Ресей энергетикасы үшін маңызды рөл атқарады.
14. Сібірдің кейбір бөліктерінде термалды бұлақтар кездеседі, әсіресе Алтай мен Камчаткада. Бұл бұлақтар шипалық қасиеттерімен танымал және демалушыларды өзіне тартады.
15. Ресей империясы мен Кеңес дәуірінде Сібірге жер аудару мен айдауға жиі пайдаланылған. Көптеген тарихи тұлғалар осында айдауда болған.
16. Томск өңірі ғылыми және білім беру орталығы ретінде белгілі. Томск қаласы — Уралдан арғы ең ірі студенттік орталықтардың бірі.
17. Сібірде көптеген ежелгі тасқа қашалған суреттер сақталған. Енисей мен Ангара өзендері бойындағы петроглифтер көне тайпалардың дүниетанымынан сыр шертеді.
18. Алтай таулары экологиялық тұрғыдан ең таза аймақтардың бірі саналады. Мұнда мөлдір өзендер, таулы көлдер мен ежелгі қорғандар кездеседі.
19. Тайгада дәрілік өсімдіктер көптеп өседі, соның ішінде женьшень, маралтамыр және алтынтамыр бар. Жергілікті халық бұл өсімдіктерді ертеден бері емдік мақсатта қолданады.
20. Новосібір қаласындағы Академқалашық — Ресейдегі ірі ғылыми орталықтардың бірі. Онда ондаған зерттеу институттары жұмыс істейді.
21. Сібір тағамдары ет пен балыққа бай. Пельмень, қақталған балық және байқал омулінен дайындалған балық сорпасы жиі тұтынылады.
22. 1908 жылы Тунгус оқиғасы кезінде Сібірге метеорит құлап, 2000 шаршы шақырым орманды жапырып кеткен. Бұл құбылыс ғалымдарды әлі де қызықтырып келеді.
23. Қыс айларында кейбір сібірлік өңірлерде күн тек 3–4 сағатқа ғана шығады. Бұл жағдай тұрғындардың күн тәртібіне және психологиялық күйіне әсер етеді.
24. Сібірдің солтүстік халықтары бұғы өсірумен айналысады. Бұғылар — олар үшін көлік құралы ғана емес, сонымен қатар азық-түлік, киім және құрал көзі.
25. Якутск — әлемдегі ең суық қалалардың бірі. Соған қарамастан, қала дамып, Саха Республикасының мәдени орталығына айналған.
26. Сібірдің көп бөлігін мәңгі тоң басып жатыр, кей жерлерде оның тереңдігі 1500 метрге жетеді. Бұл құрылысты қиындатады және арнайы технологияларды қажет етеді.
27. Сібірдің солтүстік аймақтарында солтүстік шұғыласы байқалады. Бұл табиғи көрініс өзінің сиқырлы сәулелерімен адамдарды баурап алады.

Сібір — табиғаты қатал болғанымен, рухы мықты, мәдениеті бай, географиясы таңғажайып өңір. Оның кең даласы мен биік таулары көптеген құпияларды жасырып жатыр. Сібір жайлы мәліметтерді зерделей отырып, адамзаттың табиғатпен өзара байланысын тереңірек түсінуге болады. Бұл аймақтың әлеуеті мен сұлулығы әлі де көп зерттеуді қажет етеді.