Шахмат туралы 33 қызықты мәлімет

Ақыл-ой мен логиканың шынайы аренасы саналатын шахмат – ғасырлар бойы адамзатты таңғалдырып келе жатқан ерекше ойын. Бұл ойын тек бәсекелестік қана емес, сонымен қатар стратегиялық ойлауды дамытудың тамаша құралы ретінде бағаланады. Уақыт өте келе шахмат тек үстел басындағы ойын ғана емес, мәдениеттің, ғылым мен тарихтың ажырамас бөлігіне айналды. Көптеген елдерде бұл ойын ұлттық мақтаныш деңгейінде құрметтеледі. Әлемнің ең үздік шахматшылары спорт жұлдыздарындай танымал бола бастады. Төменде шахмат әлеміне қатысты таңқаларлық, әрі пайдалы 33 мәліметті ұсынамыз.

1. Шахматтың қазіргі формасы XV ғасырда Еуропада қалыптасты, бірақ оның бастапқы нұсқасы Үндістанда шамамен VI ғасырда пайда болған.
2. Ойынның алғашқы аты «чатуранга» деп аталған және төрт түрлі әскер түрінен тұратын әскери стратегия ретінде дамыған.
3. «Мат» сөзі парсы тіліндегі «Шах мат» тіркесінен шыққан, бұл «патша өлді» деген мағына береді.
4. Бірінші ресми шахмат турнирі 1851 жылы Лондонда ұйымдастырылды және оны неміс шахматшысы Адольф Андерсен жеңіп алды.
5. Ең ұзақ мүмкін шахмат партиясында 10^120-дан астам ықтимал комбинациялар болуы мүмкін, бұл жұлдыздар санынан әлдеқайда көп.
6. Гарри Каспаров 13 жасында КСРО чемпионатының жартылай финалына жетіп, ерекше дарынды бала ретінде танылды.
7. Қазіргі заманғы шахмат сағаты алғаш рет 1883 жылы Лондон турнирінде қолданылған.
8. Бірінші әйел гроссмейстер атағын 1978 жылы грузин шахматшысы Нона Гаприндашвили алды.
9. Шахмат – әлемдегі ең көп аударылған және зерттелген ойындардың бірі.
10. Бүгінгі таңда әлем бойынша 600 миллионнан астам адам шахмат ойнай алады.
11. Ең жас гроссмейстер атағына ие болған шахматшы – Абхиманью Мишра, ол бұл атақты 12 жасында алған.
12. Шахмат тақтасындағы алғашқы жүрісті дұрыс орындау партияның дамуына қатты әсер етеді.
13. «Блиц» шахмат – жылдамдыққа негізделген ерекше формат, мұнда ойыншыларға бір партияға 3-5 минут беріледі.
14. Шахмат пен музыка арасында терең байланыс бар, өйткені екеуі де ырғақ пен үлгі арқылы дамиды.
15. Бобби Фишер 1972 жылы Бористі жеңіп, АҚШ-тың шахмат тарихында алғашқы әлем чемпионы атанды.
16. 960 шахмат немесе Фишер рандом шахматы – шахмат фигураларының бастапқы орны кездейсоқ қойылатын нұсқасы.
17. Шахматтағы ең қысқа партия – «Будда мат» деп аталады және екі жүріспен аяқталуы мүмкін.
18. Бір шахмат партиясы ең көп дегенде 5 949 жүріспен аяқталуы мүмкін екендігі есептеліп шыққан.
19. Шахмат – 1999 жылдан бастап Түркияда мектеп бағдарламасына енген пәндердің бірі.
20. Ватикан шахматты ресми түрде зияткерлік спорт түрі ретінде мойындаған.
21. Шахмат партиясы кезінде адам миы 400 калорияға дейін энергия жұмсай алады.
22. Көптеген шахматшылар ойынды көзбен емес, есте сақтау қабілеті арқылы ойнай алады, бұл «соқыр шахмат» деп аталады.
23. Шахмат компьютерлері алғаш рет 1950 жылдары пайда болды, бірақ адамнан асып түсу үшін бірнеше онжылдық қажет болды.
24. 1997 жылы Deep Blue суперкомпьютері Гарри Каспаровты жеңіп, тарихта алғаш рет машина адамнан басым түсті.
25. Қазіргі шахмат бағдарламалары – жасанды интеллекттің дамуының айқын үлгілері.
26. Шахмат ойнау жүйке жүйесін тыныштандырып, күйзелісті азайтуға көмектеседі.
27. Көптеген мектептер шахматты логикалық ойлау мен математикалық қабілетті дамытуға арналған қосымша пән ретінде енгізген.
28. Ойын барысында бір фигураны дұрыс орнату бүкіл партия тағдырын шешіп жіберуі мүмкін.
29. Шахмат тақтасының дұрыс орналасуы – оң жақ бұрышта ақ шаршы болу керектігін талап етеді.
30. «Пат» жағдайы – қарсылас жүріс жасай алмайтын, бірақ мат қойылмаған сәт, бұл тең нәтижеге алып келеді.
31. Әлемдегі ең ұзақ шахмат партиясы 1989 жылы екі гроссмейстер арасында 269 жүріспен өтті.
32. Қазіргі заманғы ең танымал шахмат сайттары – Chess.com және Lichess.org, онда күн сайын миллиондаған партия өткізіледі.
33. Шахмат – жасты, ұлтты немесе тілді елемейтін шынайы жаһандық зияткерлік ойын.

Қорытындылай келе, шахмат тек логикалық ойлаудың ғана емес, жан-жақты дамудың да символы саналады. Бұл ойын ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, жаңа буынға зияткерлік шабыт беруді жалғастыруда. Қарапайым ережелерге қарамастан, шахмат әлемі шексіз терең әрі күрделі. Сондықтан бұл ойынды зерттеп, одан ләззат алатындар саны ешқашан азаймайды. Шахматпен айналысу арқылы адам рухани және ойлау тұрғысынан да байи түседі.