Жер атмосферасы бірнеше қабаттан тұрады, олардың әрқайсысы өзіне тән ерекше құбылыстармен сипатталады. Солардың ішінде стратосфералық бұлттар ең сирек әрі құпия табиғи көріністердің бірі саналады. Мұндай бұлттардың пайда болуы өте төмен температура мен ерекше химиялық құрамға байланысты. Күн сәулесімен шағылысқан сәтте олар ғажайып түстерге боялып, аспанды ертегідей етеді. Ғалымдар әлі де олардың табиғатын терең зерттеп келеді, себебі бұлттардың климаттық процестерге әсері зор. Стратосфералық бұлттар — ғылым мен сұлулықты біріктірген табиғаттың ерекше туындысы.
- Стратосфералық бұлттар шамамен 15–25 километр биіктікте түзіледі. Бұл әдеттегі перисті немесе үйірімді бұлттардан әлдеқайда жоғары қабат.
- Олардың пайда болуы үшін ауа температурасы өте төмен болуы қажет. Бұл деңгейде жылылық көбіне минус сексен градустан да төмен түседі.
- Мұндай бұлттар көбіне полярлық аймақтарда байқалады. Арктика мен Антарктидада олар қыс мезгілінде, яғни полярлық түн кезінде көрінеді.
- Бұлттар ерекше інжу түстес жарқылымен көз тартады. Күн сәулесі олардың бетінде сынған кезде қызғылттан көгілдірге дейінгі реңктер пайда болады.
- Бұл құбылыс күн көкжиекке жақын болғанда ғана байқалады. Сондықтан олар көбіне ымыртта көрінеді, күн батып кеткен соң жарқырап тұрады.
- Төменгі қабаттағы бұлттардан айырмашылығы, стратосфералық бұлттар тек судан емес, азот немесе күкірт қышқылының мұздаған тамшыларынан түзіледі.
- Химиялық құрамы оларды озон қабатының бұзылу процесіне қатысушы етеді. Күн сәулесінің әсерінен бұлт бетінде жүретін реакциялар озон молекулаларын ыдыратады.
- Алғашқы ғылыми бақылаулар XIX ғасырдың соңында жүргізілген. Сол кезде адамдар бұл көріністі оптикалық елес деп ойлаған, ал кейін оның нақты табиғаты анықталған.
- Кейде оларды інжу бұлттарымен шатастырады. Дегенмен олардың биіктігі мен құрылымы мүлде өзгеше.
- Мұндай бұлттардың түзілуіне ауа қозғалысының болмауы маңызды. Кішкене турбуленттік болса, кристалды құрылым дереу бұзылады.
- Жер серіктері арқылы алынған деректер бойынша, олар көбіне қыс айларында пайда болады. Өйткені дәл сол кезде қажетті суық температура қалыптасады.
- Ғалымдар лазерлік лидарлар көмегімен олардың қалыңдығын және құрамын анықтайды. Бұл әдіс көзге көрінбейтін ұсақ бөлшектерді де тіркеуге мүмкіндік береді.
- Куә болған адамдар стратосфералық бұлттарды алып кемпірқосақ тәрізді толқындарға ұқсатады. Олар баяу қозғалып, түсін өзгертеді, аспандағы жарық биіндей әсер қалдырады.
- Мұндай бұлттар ұзақ өмір сүрмейді, көбіне бірнеше сағаттан кейін жоғалады. Температура сәл көтерілсе, олар еріп, аспан қайтадан айқындалады.
- Стратосфералық бұлттардың екі негізгі түрі бар. Біріншісі мұз кристалдарынан, екіншісі азот қышқылы мен судың қоспасынан түзіледі.
- Кей зерттеушілер олардың кейбірі солтүстік шұғыласына ұқсас оптикалық әсер тудырады деп санайды. Бірақ бұл жарық құбылысы магнит өрісінен емес, жарық сынуынан пайда болады.
- Осындай сирек бұлттар климат өзгерісін бақылауға көмектеседі. Олардың жиілігі мен көлемі атмосфера жағдайының көрсеткіші болып саналады.
- Кейде ұшақтар бұл қабаттан ұшып өткен кезде айқын із қалдырады. Бұлт құрылымы сол сәтте уақытша өзгереді.
- Әдебиет пен өнерде стратосфералық бұлттар қол жетпес сұлулық пен тылсымның белгісі ретінде суреттеледі. Олардың жарқылы суретшілер мен фотографтарды шабыттандырады.
- Болашақта бұлттарды бақылау озон теңгеріміндегі өзгерістерді болжауға мүмкіндік береді. Сондықтан олардың зерттелуі тек ғылыми емес, экологиялық тұрғыдан да маңызды.
Стратосфералық бұлттар — табиғаттың ең ғажайып құбылыстарының бірі. Олар аспан кеңістігінің тыныштығын, биік қабаттардың салқынын және жарықтың шексіз ойынын паш етеді. Әр көрінісі адамды таңғалдырып, әлемнің нәзік тепе-теңдігін еске салады. Осындай ерекше бұлттар бізге планетамыздың сұлулығы мен күрделілігін ұғынуға көмектеседі.
Добавить комментарий