Тәтті дәм адамзат тарихында әрқашан ерекше орын алған. Адамдар ежелден бал мен жемістерден тәттілік алуға тырысты. Уақыт өте келе қант ашылып, аспаздық пен саудаға үлкен өзгеріс әкелді. Ол дастарқандағы маңызды өнімге айналып, экономика үшін де ерекше маңызға ие болды. Қанттың зиянды жақтары белгілі болғанымен, ол әлемде ең көп қолданылатын қоспалардың бірі болып қала береді. Енді қант жайлы 19 қызықты дерекке тоқталайық.
- Қант адамзатқа 2000 жылдан астам уақыттан бері белгілі. Алғашқы деректер Үндістанда қант құрағынан кристалл алуды сипаттайды. Кейін бұл өнер басқа елдерге таралды.
- «Қант» сөзі орыс тіліне арабтың «сукар» сөзінен енген. Ол санскриттегі «шаркара» терминінен шыққан. Осылайша атаудың өзі оның таралу жолын көрсетеді.
- Ұзақ уақыт бойы қант сән-салтанат белгісі саналды. Оны тек бай адамдар мен ақсүйектер ғана тұтына алды. Еуропада ол дәмдеуіштер мен алтыннан да қымбат болған.
- Русьте қант XVI ғасырда ғана кеңінен қолданыла бастады. Бұған дейін тәттілік негізінен балдан алынған. Біртіндеп қант дәстүрлі тәтті көзін ығыстырды.
- Ресейдегі алғашқы қант зауыттары XVIII ғасырда ашылды. Олар әкелінген қант құрағын өңдеумен айналысты. Кейінірек қызылшадан қант өндіру дами бастады.
- Қазіргі таңда қанттың негізгі қайнар көзі – қант құрағы мен қант қызылшасы. Бұл дақылдар әлемдік өндірістің 80 пайызын береді. Өңдеу технологиясы уақыт өте жетілдірілді.
- Бразилия қант өндіруден әлемде бірінші орында. Ел жыл сайын миллиондаған тонна өнім экспорттайды. Екінші орында Үндістан тұр.
- Әдетте адам ағзасына қажет мөлшерден әлдеқайда көп қант тұтынылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы тәулігіне 25 грамнан асырмауды ұсынады. Бірақ іс жүзінде бұл нормадан бірнеше есе артық пайдаланылады.
- Артық қант семіздік пен 2-типтегі қант диабетіне алып келеді. Ғалымдар оның жүрек-қан тамырлары ауруларына әсерін де атап өтеді. Сондықтан дәрігерлер тәттіні шектеуді кеңес береді.
- Сонымен қатар қант – жылдам энергия көзі. Ол қандағы глюкозаны лезде көтереді. Сол себепті спортшылар күшті қалпына келтіру үшін жиі қолданады.
- Қант тағамды ұзақ сақтауға көмектеседі. Оның консервілеу қасиеті ертеден белгілі. Варенье мен тосаптың жылдар бойы сақталуы соның арқасында мүмкін.
- Орта ғасырларда қант дәрі ретінде қолданылды. Оны тұнбаларға және қайнатпаларға қосып, дәмін жақсартты әрі әсерін күшейтті. Кейде шаршауды басатын құрал деп есептелді.
- Қант тек тәтті тағамдарда ғана емес, басқа да ас мәзірінде қолданылады. Ол соустарға, маринадтарға және ет тағамдарына қосылады. Бұл дәм үйлесімін сақтауға көмектеседі.
- Табиғатта қанттың бірнеше түрі бар – глюкоза, фруктоза, лактоза және тағы басқалары. Олардың әрқайсысының шығу тегі мен қызметі әртүрлі. Күнделікті ас мәзірінде ең жиі қолданылатыны – сахароза.
- Ақ рафинад қант терең тазартудан өтеді. Қоңыр қант құрамында меласса сақталып, карамель дәмін береді. Ол табиғи болып саналғанымен, калориясы айырмашылықсыз.
- XIX ғасырда қант әлемдік сауданың ең маңызды тауарларының біріне айналды. Оның тасымалы мен сатылымы зор пайда әкелді. Қантты «ақ алтын» деп атаған.
- Өнер мен әдебиетте қант молшылық пен байлықтың символы болды. Ол ертегілерде және әндерде сән-салтанат белгісі ретінде айтылған. Бұл оның мәдени маңызын дәлелдейді.
- XX ғасырда жасанды тәттілендіргіштер пайда болды. Олар өнімдердің калориясын азайтып, тәтті дәмді сақтап қалуға мүмкіндік берді. Алайда олардың зияны мен пайдасы туралы пікірталас әлі де жалғасуда.
- Қазіргі таңда қант әлем асханасының маңызды бөлігі болып отыр. Ол сусындарда, кондитерлік өнімдерде және сан алуан тағамдарда қолданылады. Критикаға қарамастан, онсыз заманауи тамақты елестету қиын.
Қант сирек кездесетін деликатестен күнделікті тұтынылатын өнімге дейін ұзақ жолдан өтті. Ол аспаздықты, сауданы және көптеген халықтардың мәдениетін өзгертті. Артық қолдану зиянды болғанымен, қалыпты мөлшерде ол әлі де энергия көзі ретінде бағалы. Қанттың тарихы мен қасиеттерін білу – оны дұрыс қолдануға мүмкіндік береді.
Добавить комментарий