Сүт туралы 35 қызықты мәліметтер

Сүт – адам өміріндегі ең алғашқы және маңызды тағамдардың бірі. Ол нәрестелік кезеңнен бастап ағзаға қажетті дәрумендер мен қоректік заттарды жеткізіп, адамзат мәдениетінде ерекше орын алады. Уақыт өте келе бұл өнім түрлі елдердің дәстүрі мен тамақтану жүйесіне мықтап енді. Қазіргі таңда сүттің көптеген түрлері мен алмастырушы өнімдері бар, бірақ оның мәні мен маңызы әлі де жоғары. Сүт тек пайдалы сусын ғана емес, сонымен қатар ғылыми, тарихи және мәдени тұрғыда көптеген қызықты деректерге толы. Төменде осы өнім туралы 35 маңызды әрі қызықты мәліметтер берілген.

1. Сүт – адамға қажетті барлық қоректік заттардың көбін қамтитын бірегей табиғи өнім.
2. Оның құрамына ақуыз, май, көмірсу, дәрумендер мен минералдар оңай сіңетін формада кіреді.
3. Сауын сиыр күніне 40 литрге дейін сүт бере алады, бұл көрсеткіш тұқымына және күтіміне байланысты өзгереді.
4. Ең майлы сүт – яктың сүті, оның майлылығы 7–9 пайызға дейін жетеді.
5. Адам сүтінде лактоза мөлшері көбірек, сондықтан дәмі тәттірек болады.
6. Сүт құрамындағы казеин ақуызы – ірімшік жасауда кеңінен қолданылатын негізгі компонент.
7. Үндістанда сиыр қасиетті жануар саналып, оның сүті «құдайдың сыйы» ретінде қадірленеді.
8. Ең алғашқы мал шаруашылығы мен сүт өндірісі шамамен 8 мың жыл бұрын Түркия мен Иранда басталған.
9. Алтай мен Моңғолияда бие сүті танымал, одан қымыз дайындалады – табиғи түрде аз мөлшерде алкоголь түзілетін қышқыл сусын.
10. Швейцария тұрғындары сүтті ең көп тұтынатын халықтардың бірі саналады.
11. Сүт йогурт, айран, сүзбе, қаймақ, май және түрлі ірімшіктер жасауға негіз болады.
12. Лактозаға төзбеушілік – кейбір ересектерде кездесетін жағдай, бұл фермент лактазаның жетіспеушілігімен байланысты.
13. Луи Пастер ұсынған пастерлеу әдісі сүтті қауіпсіз етіп, көптеген инфекциялардың алдын алуға сеп болды.
14. Ультрапастерленген сүт бөлме температурасында алты айға дейін сақталуы мүмкін.
15. Голландияда кофе ішкенде сүт қосуды жақсы көреді, бұл сусынға ерекше жұмсақтық береді.
16. Шикі сүт құрамында тірі ферменттер көбірек болады, бірақ ол бактериялық қауіп тудыруы мүмкін.
17. АҚШ-та жыл сайын 11 қаңтарда Ұлттық сүт күні аталып өтеді.
18. Қой сүті ақуыз бен майға бай, сол себепті жетілген ірімшіктер жасауға өте қолайлы.
19. Ешкі сүті адам ағзасына оңай сіңеді, себебі ондағы май молекулалары ұсақ келеді.
20. Қытайда дәстүрлі түрде соя сүті кең тараған, ол лактоза құрамайтындықтан вегетариандар арасында танымал.
21. Сүт сілтілік реакция беріп, асқазандағы қышқылдықты уақытша төмендетуге көмектеседі.
22. Көптеген халықтар үшін сүт тазалық, аналық және молшылықтың символы саналады.
23. Сүттің ақ түсі – ондағы май мен казеин бөлшектерінің жарықты шағылыстыруынан пайда болады.
24. Ең сирек сүт түрі – түйе сүті, ол аса пайдалы әрі аллергия тудырмайтындығымен ерекшеленеді.
25. Сүттен алынатын лактулоза дәрі ретінде іш жүргізу үшін қолданылады.
26. Ежелгі Мысырда патшайымдар сүтпен жуынған, ол теріні жасартатын әсер береді деп сенген.
27. Ұйықтар алдында бір шыны жылы сүт триптофан аминқышқылының арқасында босаңсуға сеп болады.
28. Сүттің дәмі мен иісі жануардың рационы мен сауу жағдайына байланысты өзгереді.
29. Кейбір елдерде сүтке табиғи шырындар немесе бояғыштар қосып, түрлі түсті (қызғылт, көк, сары) өнімдер шығарады.
30. Бір сиыр жылына шамамен 10 мың литр сүт бере алады.
31. Гомогенизация процесі сүт құрамын біркелкі етіп, бетіне май жиналуын болдырмайды.
32. Қазіргі ферма кешендерінде автоматтандырылған сауатын құрылғылар малдың жайлылығын сақтай отырып жұмыс істейді.
33. Әлем асханаларындағы көптеген ұлттық тағамдар сүт өнімдеріне негізделген – мысалы, моцарелла (Италия), панир (Үндістан).
34. Балаларға сүт ішу сүйек пен тіс саулығы үшін маңызды, себебі құрамында кальций мен D дәрумені бар.
35. Вегандар үшін сүттің баламасы – өсімдік тектес өнімдер: сұлы, бадам, кокос, күріш және басқа сүттер.

Сүт – бұл тек күнделікті сусын емес, ол ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан мәдениет пен денсаулық кепілі. Ол түрлі дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды байланыстырып, адам ағзасына жан-жақты пайда әкеледі. Заманауи технологиялар арқылы оның жаңа түрлері жасалып, бәріне қолжетімді болып отыр. Әркім өзіне қажетті дәм мен құрамды таңдай алады. Табиғат сыйлаған бұл өнім күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналған.