Қазақ халқының тарихында ел бірлігін сақтап, мемлекеттілікті нығайту жолында ерекше рөл атқарған тұлғалар аз емес. Солардың ішінде Абылай ханның есімі айрықша аталады. XVIII ғасырда өмір сүрген ол елдіктің, даналықтың және батырлықтың нышанына айналды. Қазақ даласы сыртқы жаулардан төнген қауіп пен ішкі алауыздық кезінде дәл осындай көреген басшыға мұқтаж еді. Абылай елдің тәуелсіздігін қорғап, үш жүзді біріктіріп, мемлекетті басқаруда теңдессіз саясаткер, мәмілегер әрі қолбасшы ретінде танылды. Оның өмірі мен мұрасы қазақ халқының рухани тұтастығының белгісі болып қала берді.
- Абылай хан 1711 жылы арғын руынан шыққан. Оның балалық шағы жоңғар шапқыншылығы мен елдің ең ауыр кезеңіне тұспа-тұс келді.
- Шыңғыс хан әулетінің ұрпағы болған Абылай Жәнібек ханның тікелей тұқымы еді. Бұл оның билікке заңды құқығын және беделін арттыра түсті.
- Жастай жетім қалған Абылай Сабалақ деген атпен қарапайым ортада өсті. Ол еңбекқорлығымен, өткір ақылымен және қайсар мінезімен ерекшеленді.
- «Сабалақ» деген лақап есімі оның қарапайым киімі мен шашының ретсіздігіне байланысты берілген. Бірақ сол қарапайым бала кейін қазақ халқының ұлы ханына айналды.
- Оның батырлығы алғаш рет 1726 жылы Буланты өзенінің бойындағы шайқаста танылды. Осы ұрыста Сабалақ ерекше ерлік көрсетіп, ел ішіндегі беделді билердің назарына ілікті.
- Осыдан кейін ол Абылай атымен танылып, халықтың құрметіне бөленді. Оның батылдығы мен парасаты туралы әңгімелер үш жүзге кеңінен тарады.
- Белгілі қолбасшы Бөгенбай батыр дүниеден өткен соң, Абылай жоңғарларға қарсы күрестегі басты қолбасшылардың бірі болды.
- Оның басшылығымен қазақ жасағы бірнеше ірі жеңістерге жетіп, елдің рухын көтерді. Абылай соғыс кезінде тактикалық шешімдерді дәл қабылдап, әскердің ұйымшылдығын арттырды.
- Ол тек батыр ғана емес, көреген саясаткер де болды. Ресеймен, Қытаймен және Бұхарамен тең дәрежеде байланыс орнатып, мемлекеттің тәуелсіздігін сақтауға бар күшін салды.
- 1771 жылы үш жүздің өкілдері оны бүкіл қазақ халқының ханы етіп сайлады. Бұл оқиға ел бірлігін нығайтып, Абылайдың беделін одан әрі көтерді.
- Абылай сыртқы саясатта сақ әрі ұтымды қадамдар жасады. Ол екі алпауыт империямен де дипломатиялық қатынасты ұстап, ешқайсысына тәуелді болмауға тырысты.
- Оның билік құрған тұсында сауда-саттық пен экономикалық байланыстар жанданды. Қазақ жері арқылы өтетін керуен жолдары елдің әл-ауқатын арттырды.
- Абылай білім мен мәдениетті дамытуға зор көңіл бөлді. Ол жастардың оқу-білімге ұмтылуын қолдап, жыраулар мен ақындарды рухани жетекші деп білді.
- Ханның кеңесшілері қатарында атақты билер – Төле, Қазыбек және Әйтеке болды. Олармен бірлесе отырып, әділдікке негізделген басқару жүйесін қалыптастырды.
- Абылай әділ шешім қабылдай білетін басшы ретінде танылды. Ол руаралық дауларды бейбіт жолмен шешіп, ел ішіндегі татулықты сақтауға ерекше мән берді.
- Ұлы хан 1781 жылы Түркістан қаласында дүниеден өтті. Ол Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің жанына жерленген, бұл жер бүгінде қасиетті орынға айналған.
- Абылай ханның есімі әдебиетте, кинода және халық жадында мәңгілікке сақталды. Қазақстанның көптеген қалаларында оның атымен аталған көшелер мен оқу орындары бар.
- Бүгінгі таңда Абылай хан ұлттық бірлік пен тәуелсіздіктің символы саналады. Оның өмір жолы мен ерлігі жас ұрпаққа елге адал қызмет етудің үлгісі болып қала береді.
Абылай хан – ел тағдырын шешкен ұлы тұлға, қазақ тарихындағы ерекше бетбелестің кейіпкері. Ол елін біріктіріп, мемлекеттіліктің негізін нығайтты, көрегендік пен батылдықтың үлгісін көрсетті. Абылайдың саяси даналығы мен адамгершілік ұстанымы оны қазақ халқының мәңгілік мақтанышына айналдырды. Оның есімі ерлік пен елдік ұғымымен егіз ұғым болып қала береді.
Добавить комментарий