Азияның ұлы тұлғалары туралы 40 қызықты мәліметтер

Адамзат тарихы халықтардың тағдырын өзгерткен ұлы адамдардың ықпалымен қалыптасты. Әр құрлықта мәдениетке, саясатқа, ғылымға және рухани өмірге айрықша із қалдырған бірегей қайраткерлер шықты. Ежелгі өркениеттердің бесігі саналатын Азия әлемге талай дара тұлғаларды сыйлады. Олардың идеялары мен жетістіктері ұрпақтан ұрпаққа мұра болып келеді. Осы мұраны бағалау үшін сол адамдар жайлы қызықты деректерге назар аудару маңызды.

1. Конфуций қоғамдағы тәртіп пен адамгершілік жайлы ілімін қалыптастырып, Қытай өркениетінің негізін қалады. Оның отбасы, борыш пен үйлесім туралы ойлары әлі күнге мәнін жойған жоқ.
2. Будда Үндістанда Сиддхартха Гаутама есімімен дүниеге келіп, ілімін бүкіл Шығысқа таратты. Оның үйретулері миллиондаған адамдардың рухани дамуына ықпал етті.
3. Шыңғыс хан моңғол тайпаларын біріктіріп, тарихтағы ең ірі империялардың бірін құрды. Оның әскери тактикалары бүгінде де зерттеледі.
4. Ескендір Зұлқарнайын Еуропадан шықса да, жорықтары Азияға тереңдей енді. Оның жеңістері Шығыс пен Батыстың мәдени алмасуына жол ашты.
5. Әбу Әли ибн Сина, яғни Авиценна, Орталық Азиядан шыққан дәрігер әрі философ болды. Оның еңбектері Еуропада да ғасырлар бойы қолданылды.
6. Әл-Хорезми алгебра ғылымының негізін салған. Оның еңбектері заманауи математикаға жол ашып, «алгоритм» ұғымын әкелді.
7. Әмір Темір қолбасшы әрі мемлекет қайраткері ретінде тарихта қалды. Оның астанасы Самарқанд ғылым мен өнердің орталығына айналды.
8. Рабиндранат Тагор Нобель сыйлығын алған алғашқы азиялық ақын болды. Оның өлеңдері мен философиясы Үндістанды бүкіл әлемге танытты.
9. Махатма Ганди отарлық езгіге қарсы бейбіт қарсылықтың үлгісін көрсетті. Оның жолы көптеген елдердің тәуелсіздік күресіне әсер етті.
10. Хо Ши Мин Вьетнам тәуелсіздігі үшін күрестің символына айналды. Оның идеялары елдің болашағына сенім сыйлады.
11. Сунь Ятсен Қытайдағы монархияның құлауына және республиканың құрылуына ықпал еткен қайраткер болды. Оны «қазіргі Қытайдың әкесі» деп атайды.
12. Әбу Райхан Бируни астрономия, математика және географияны зерттеген ғалым еді. Оның Жердің айналуына қатысты болжамдары заманына сай келмеді, бірақ кейін дәлелденді.
13. Әл-Фараби Шығыстың ұлы ойшылы ретінде тарихқа енді. Оның мемлекет пен этика туралы еңбектері араб және еуропалық философияға ықпал етті.
14. Акбар Шах діни төзімділігімен ерекшеленді. Ол Үндістандағы түрлі халықтарды бір билікке біріктіре алды.
15. Джавахарлал Неру тәуелсіз Үндістанның алғашқы премьер-министрі болды. Оның индустрияландыру саясаты елдің дамуына жол ашты.
16. Бодхидхарма Қытайдағы чань-буддизм мектебінің негізін қалаушы саналады. Оның есімі Шаолинь дәстүрімен тығыз байланысты.
17. Миямото Мусаси жапон самурайы әрі қылыш шебері болды. Оның «Бес сақина кітабы» стратегия туралы трактат ретінде әлі күнге бағаланады.
18. Токугава Иэясу Жапонияда сегунат билігінің негізін қалап, елге тұрақтылық әкелді. Оның саясаты мемлекеттің өркендеуіне жағдай жасады.
19. Чжан Хэн алғашқы сейсмографты ойлап тапты. Ол жер сілкіністерін жүздеген шақырымнан анықтай алатын құрылғы болды.
20. Ибн Баттута Мароккодан шыққан әйгілі жиһанкез еді. Оның Азия елдері туралы жазбалары ортағасырлық тарих үшін баға жетпес дерек көзі.
21. Үнді мифологиясындағы Хануман адалдық пен күштің бейнесіне айналды. Оның образы бүгінге дейін Оңтүстік Азия мәдениетінде ерекше орын алады.
22. Алишер Науаи Орта Азиядан шыққан ақын әрі ойшыл болды. Оның еңбектері өзбек әдебиетінің негізін қалады.
23. Сүхбаатар Моңғолия тәуелсіздігі үшін күрестің қаһарманы ретінде есте қалды. Ел астанасы Улан-Батор оның есімімен байланысты.
24. Ашока патша соғыстардан бас тартып, буддизмді таратты. Оның билігі ілімнің Азияға кеңінен жайылуына ықпал етті.
25. Әл-Ғазали сенім мен ақылды ұштастырған философ әрі теолог болды. Оның еңбектері исламдық ой-пікірге терең ықпал етті.
26. Жапон ойшылы Кобо Дайси сингонизм мектебін құрды. Оның мәдениет пен жазуға қосқан үлесі ғасырлар бойы сақталып келеді.
27. Сүлеймен Қанұзақ Осман империясын басқарған кезеңде өнер мен ғылымның өрлеуіне жол ашты. Оның билігі Азия тарихында да із қалдырды.
28. Курбан Саид «Али мен Нино» романымен танылды. Бұл шығарма Шығыс пен Батыстың тоғысуының символына айналды.
29. Цинь Шихуанди Қытайды біріктірген алғашқы император болды. Оның бұйрығымен Ұлы Қытай қорғанының құрылысы басталды.
30. Жәңгір хан Қазақстан тарихында реформатор және ел қорғаушы ретінде есте қалды. Оның билігі маңызды оқиғалармен байланысты.
31. Шыңғыс Айтматов қырғыз әдебиетін әлемдік деңгейге көтерді. Оның шығармалары ондаған тілге аударылды.
32. Мұстафа Кемал Ататүрік Түркияны жаңғыртып, заманауи мемлекетке айналдырды. Оның реформалары білім, құқық және тіл салаларын қамтыды.
33. Шах Джахан Тәж-Махалды салдырған билеуші болды. Бұл ғимарат махаббаттың символына әрі сәулет өнерінің жауһарына айналды.
34. Ибн Халдун араб тарихшысы және философы ретінде белгілі. Оның өркениеттердің дамуы мен құлдырауы жайлы теориясы әлі күнге өзекті.
35. Мэйдзи императоры Жапонияны жаңғыртып, әлемге ашты. Оның реформалары елді жетекші державалардың қатарына қосты.
36. Ли Куан Ю Сингапурды экономикалық державаға айналдырды. Оның саясаты шағын мемлекетті алып күшке жеткізді.
37. Хирохито императоры Жапония тарихындағы шешуші кезеңнің куәгері болды. Оның дәуірі соғыс пен қайта өрлеумен қатар өтті.
38. Малала Юсуфзай Пәкістаннан шыққан білім алу құқығы үшін күрескен қыз. Ол Нобель бейбітшілік сыйлығын алды.
39. XIV Далай-лама Тибеттің рухани көшбасшысы саналады. Оның мейірім мен бейбітшілікке қатысты ойлары әлем халықтарына әсер етуде.
40. Джек Ма Қытайдағы жаңа кәсіпкерлік дәуірдің символына айналды. Оның Alibaba компаниясы интернет сауданы түбегейлі өзгертті.

Азия халықтарына бағыт берген ойшылдар мен реформаторлар әлем тарихына үлкен үлес қосты. Олардың мұрасы мәдениетте, ғылымда, саясатта және рухани өмірде сақталып келеді. Бұл тұлғалар бір ғана шешім немесе батыл қадам бүкіл халықтың тағдырын өзгерте алатынын дәлелдеді. Азия әлі де даналықтың, күштің және шабыттың қайнары болып қала береді.