Билеушілер мен жаулаушылар туралы 40 қызықты мәліметтер

Адамзат тарихында билікке ұмтылған, жаңа жерлерді бағындырған және тұтас империяларды басқарған тұлғалар аз болмаған. Олардың өмір жолы қайшылықтарға толы, ал жасаған әрекеттері әлі күнге дейін тарихшылар мен өткен дәуірге қызығатындар арасында қызу пікірталас тудырады. Бірі – даналығымен танылса, енді бірі – қаталдығымен есте қалды. Көптеген билеушілер тек шежіреде ғана емес, сонымен қатар сәулет, ғылым, әдебиет пен мәдениетте де із қалдырған. Төмендегі таңдауда түрлі елдер мен дәуірлерге тиесілі атақты билеушілер мен жаулаушылар туралы сирек кездесетін, бірақ қызықты мәліметтер жинақталған.

1. Ескендір Зұлқарнайын әскерлеріне жаулап алынған елдердің әйелдерімен некеге тұруға рұқсат берген, бұл арқылы ол мәдени бірігуді және империяның тұрақтылығын көздеген.
2. Наполеон Бонапарт Эльба аралынан бірнеше жүз сарбазбен қашып шығып, бірде-бір оқ атпай-ақ Францияға оралып, билікті қайта қолға алған.
3. Шыңғыс хан өзі тәңіршілдікті ұстанса да, империясында дін бостандығына ерік беріп, барлық сенім иелеріне еркіндік танытқан.
4. Англия патшайымы І Елизавета ешқашан тұрмысқа шықпаған, сондықтан да «қыз патшайым» атанып, билігін ешкіммен бөліспеген.
5. Ұлы Карл жастайынан сауатсыз болғанымен, есейе келе жазуды үйреніп, өзгелерге үлгі болуға тырысқан.
6. Клеопатра тек грек және ежелгі мысыр тілдерін ғана емес, сегізге жуық өзге тілді де еркін меңгерген.
7. Гай Юлий Цезарь бір жолы қарақшылардың тұтқынында болып, оларды босап шыққан соң өлтіретінін айтқан – кейін ол сөзінде тұрған.
8. ІV Иван Ресейде тұңғыш рет «патша» атауын иеленіп, елдің Византиядан тәуелсіздігін айқындауға тырысқан.
9. Сүлеймен Сұлтан шайқастармен қатар өлең жазумен де айналысқан, оның «Мүхибби» бүркеншік есімімен қалдырған әдеби мұрасы мол.
10. XIV Людовик Версаль сарайын тек резиденция ретінде емес, дворяндарды бақылауға арналған саяси құрал ретінде салғызған.
11. Аттила ханды бүкіл Еуропа үреймен еске алғанымен, ол соғыста емес, үйлену тойы кезінде қайтыс болған.
12. ІІ Екатерина Вольтермен хат алмасып, ағартушылық монархия идеясын ұстанған, алайда елді темірдей тәртіппен басқарған.
13. XIX ғасырда II Абдулхамид сұлтан Стамбұлда метро салуға тыйым салған, себебі астындағы жолдар бүлік шығару үшін пайдаланылуы мүмкін деп қауіптенген.
14. ІІ Рамзес Мысырды 60 жылдан астам уақыт билеп, өзінің атын соншалықты көп ескерткішке жаздырған, тіпті кейінгі перғауындар оның жетістігін өздеріне теліген.
15. Әмір Темір жауларының бас сүйектерінен мұнара тұрғызған – бұл арқылы ол қарсыластарын қорқытып, қалалардың берілуін жеделдеткен.
16. Гай Юлий Цезарь өмір бойына диктатор атанғанымен, сенат пен республиканы құрметтейтінін айтудан танбаған.
17. ІІ Мехмед 1453 жылы Константинопольді алған соң бірден Айя-София шіркеуіне кіріп, оны мешітке айналдырған.
18. ІІ Фридрих Пруссия королі флейтада шебер ойнаған, ал Вольтермен бірге кешкі астар ішіп, әдеби сұхбат құрған.
19. VIII Генрих бірінші әйелімен ажырасу үшін Риммен байланысын үзіп, өз шіркеуін құрған.
20. Ацтек көсемі Монтесума Кортесті құдай деп санап, оны салтанатпен қарсы алған – бұл империяның күйреуіне жол ашқан.
21. Юстиниан І Византияда тек жаулап алуларымен емес, сондай-ақ Рим құқығының ірі жинағын жүйелеуімен де танылған.
22. Октавиан Август өзін бейбітшілікті жақтаушы ретінде көрсетіп, іс жүзінде билікті нығайтқан.
23. Пальмира патшайымы Зенобия Римге қарсы шығып, Мысырды бағындырып, өз мемлекетін қорғап қалған.
24. Ұлы Моғолдар империясының негізін қалаушы Бабыр табиғатты, шайқастарды және ой-толғамдарын күнделік түрінде поэзиямен суреттеген.
25. Византия императоры III Лев иконаларды құрметтеуге тыйым салып, діни дағдарысқа себепші болған.
26. І Петр Голландияда қарапайым жұмысшы ретінде кемелер жасауды үйреніп, кейін Ресей флотының негізін қалаған.
27. Үндістандағы Ашока патша қатыгез шайқастан соң жаулап алудан бас тартып, буддизм мен бейбітшілікті насихаттаған.
28. Испания королі II Филипптің империясы соншалықты ауқымды болғандықтан, ол туралы «күн батпайтын империя» деген сөз тараған.
29. Мария-Терезия Габсбург әулетіндегі тұңғыш әйел билеуші ретінде барлық мұрагерлік ережелерге қарсы шығып, билікті иеленген.
30. Альфред Ұлы – ағылшын тарихындағы санаулы ғана «ұлы» мәртебесін алған патшалардың бірі, білім мен соғыс ісіндегі еңбегі үшін құрметтеледі.
31. Ресейдің соңғы патшасы Николай II суретке түсіруге әуес болған және мыңдаған жеке фотосуреттер түсіріп қалдырған.
32. Қытай көсемі Мао Цзэдун поэзия жазумен айналысқан және сөз өнері арқылы халықты шабыттандыруға тырысқан.
33. Уинстон Черчилль премьер-министр бола тұра Нобель сыйлығын саясат үшін емес, әдебиет саласындағы еңбегі үшін алған.
34. І Ахмет қаржылық қиындықтарға қарамастан әйгілі Көк мешітті салдыруды бастаған.
35. Карл Великий балаларына бірнеше тілді және өнерді үйретіп, білімді мемлекеттің негізі деп санаған.
36. Эпирлік Пирр жауды жеңсе де, шығындары орасан болғандықтан, «Пирр жеңісі» деген қанатты сөзге себеп болған.
37. Львиное сердце атанған Ричард Англияны он жыл билегенімен, елде бір жылға да жетпейтін уақыт ғана болған.
38. XVI Людовик темір ұсталығы өнеріне құмар болып, Францияда революцияға жақын кезеңде шеберханада көп уақытын өткізген.
39. Франциск І Леонардо да Винчиді Францияға шақырып, оған қамқорлық көрсеткен – әйгілі суретші осы елде өмірден озған.
40. Иудея патшайымы Саломея Александра фарисей ғалымдарын қолдап, әйелдерге алғаш рет діни білім алуға рұқсат берген.

Билеушілер мен жаулаушылар тек шайқастарымен немесе жаулап алған жерлерімен ғана есте қалмайды. Олардың жеке қасиеттері, қызығушылықтары мен ерекше шешімдері де маңызды. Әрбір мәлімет биліктің күрделілігі мен тарихтың алуан қырлылығын көрсетеді. Мұндай деректер қазіргі заман көшбасшылары үшін де ой саларлық. Тарихты түсіну – болашаққа жол сілтеу.