Эрнан Кортес туралы 30 қызықты мәліметтер

Ұлы географиялық ашылулар дәуірі адамзат тарихында жаңа кезеңнің басталуына себеп болды. Сол дәуірдің ең әйгілі есімдерінің бірі – испан жаулаушысы Эрнан Кортес. Оның өмірі мен іс-әрекеті әлі күнге дейін пікірталас тудырады: біреулер оны батыр және шебер қолбасшы десе, енді біреулер қатыгез басқыншы деп есептейді. Кортес Испанияның ғана емес, бүкіл Латын Америкасының тарихында ерекше із қалдырды. Оның тағдыры батылдық, айлакерлік және саяси есептің үйлесімінен құралған. Ендеше, Мексика империясын тізе бүктірген адамның өмірінен алынған 30 қызықты дерекке назар аударайық.

1. Эрнан Кортес 1485 жылы Испанияның Эстремадура аймағындағы шағын Медельин қаласында дүниеге келген. Оның отбасы ұсақ дворяндар қатарынан еді, сондықтан байлыққа кенелмеген. Кішкентайынан ол алғырлығы және саяхатқа құштарлығымен ерекшеленген.
2. Жас кезінде Кортес Саламанка университетінде заң мамандығын оқыған. Бірақ сабырсыз мінезі оны ұзақ оқу орнында ұстай алмады. Даңқ пен байлыққа деген құмарлық білімге деген қызығушылықтан басым түсті.
3. Ол алғаш рет Жаңа дүниеге аттануға тырысқан кезде ауруға шалдығып, сапарға шыға алмады. Сол кезде Овандо экспедициясы Эспаньола аралына бет алған болатын. Дегенмен тағдыр оны бәрібір Атланттың арғы жағына жеткізді.
4. 1504 жылы Кортес ақыры теңізді кесіп өтіп, Эспаньола аралына жетті. Мұнда ол хатшы қызметін атқарып, біртіндеп беделге ие бола бастады. Бұл кезең оның әкімшілік және әскери тәжірибесінің бастауы болды.
5. Кейін ол Кубаны бағындыру жорығына қатысып, Диего Веласкестің сенімді серігіне айналды. Оның ержүректігі мен ұйымдастырушылық қабілеті ерекше көзге түсті. Осы еңбегі үшін ол аралда ықпалды тұлғалардың біріне айналды.
6. 1518 жылы Веласкес Кортесті Мексика жағалауын зерттейтін экспедицияның басшысы етіп тағайындады. Бірақ көп ұзамай олардың арасында жанжал туындап, губернатор оның рұқсатын қайтарып алды. Кортес бұйрыққа бағынбай, өз бетімен теңізге шықты.
7. Оның экспедициясы шамамен 600 сарбаздан, 16 аттан және 11 кемеден тұрды. Мұндай шағын әскерге қарамастан, Кортес тәртіп пен бірлікті сақтай білді. Оның беделі сарбаздарға үлкен әсер етті.
8. Юкатан түбегіне жеткен испандар алғаш рет Орталық Американың дамыған өркениеттерімен кездесті. Оларды бай мәдениет, сәулет өнері мен салт-жоралар таңғалдырды. Бұл сәт Америка тарихындағы жаңа дәуірдің бастауы болды.
9. Кортестің ең маңызды серіктестерінің бірі – Малинче есімді жергілікті әйел еді. Ол бірнеше тілді меңгерген және жаулаушыға аудармашы әрі кеңесші болған. Оның көмегімен Кортес жергілікті билеушілермен байланыс орнатты.
10. Ол дипломатиялық шеберлігі арқылы ацтектерге қарсы шыққан тайпалармен одақ құрды. Солардың көмегімен Монтесума II билігіне қарсы күресті күшейтті. Бұл айласы оған үлкен артықшылық берді.
11. 1519 жылы Кортес Теночтитлан қаласына жетіп, ацтектердің астанасына кірді. Оны жергілікті тұрғындар Құдай Кетцалькоатльдің елшісі деп қабылдап, құрметпен қарсы алды. Бұл сенім оның жеңісін жеңілдетті.
12. Испандардың шынайы мақсатын түсінбеген Монтесума Кортеске сенім артты. Көп ұзамай ол тұтқынға алынды, ал билік іс жүзінде жаулаушылардың қолына өтті. Бұл – Кортестің ең батыл және шешуші қадамы болды.
13. Біраз уақыттан соң ацтектер көтеріліске шығып, испандарды қаладан қуып шықты. Бұл оқиға тарихта «Қайғы түні» деген атпен белгілі. Көптеген сарбаздар қаза тапса да, Кортес шегінбей, қайта шабуылға дайындалды.
14. 1521 жылы ол одақтастарымен бірге Теночтитланға қайта оралды. Ұзаққа созылған қоршаудан кейін қала құлап, ацтек империясы жойылды. Бұл оқиға Америка құрлығындағы жаңа дәуірдің бастамасы болды.
15. Қаланың орнында Кортес жаңа орталық – Мехико қаласын құрды. Ол Испания билігінің негізгі әкімшілік орталығына айналды. Осылайша отарлық басқару жүйесі қалыптаса бастады.
16. Кортеске жасаған еңбегі үшін «Оахака аңғарының маркизі» атағы берілді. Дегенмен, Испания билігі оның күшейіп кетуінен қауіптенді. Уақыт өте келе билік пен байлық арасындағы сенім жоғала бастады.
17. 1528 жылы ол есеп беру үшін Испанияға шақырылды. Король Карл V оның беделінен сақтанып, басқару өкілеттігін шектеді. Дегенмен, Кортес өз жерлерінің бір бөлігін сақтап қалды.
18. Ол Тынық мұхит жағалауын зерттеу экспедицияларына қатысып, жаңа теңіз жолдарын іздеді. Азияға апаратын бағыт табуды армандады, бірақ мақсатына жете алмады.
19. Кортес Калифорния түбегін алғаш ашқан еуропалықтардың бірі болды. Ол оны арал деп ойлаған, бұл қателік карталарда ұзақ уақыт сақталды. Соған қарамастан, оның зерттеу еңбегі жоғары бағаланады.
20. Ол тек жаулаушы ғана емес, сонымен қатар басқарушы ретінде де танылды. Кортес жаулап алған жерлерде тәртіп орнатып, мектептер мен шіркеулер салдырды. Бұл саясат қаталдық пен ұтымдылықтың үйлесімі болды.
21. Шіркеумен арақатынасы күрделі еді. Ол христиан дінін таратуға қолдау көрсеткенімен, дін қызметкерлері оның қатыгездігін сынады. Бұл қайшылық өмірінің соңына дейін жалғасты.
22. Кортес ерекше харизмасымен және адамдарды өзіне баурай алу қабілетімен ерекшеленді. Оның сарбаздары оған әрі құрметпен, әрі қорқынышпен қарады. Ол сенім мен тәртіп арқылы билік жүргізуді жақсы меңгерді.
23. Испанияға оралғаннан кейін ол өзін ұмыт қалғандай сезінді. Байлығы мен атағына қарамастан, сарай оған суық қарайтын. Ол өмірінің соңына дейін мойындалуға ұмтылды, бірақ сәтсіз аяқталды.
24. Соңғы жылдары Кортес шаруашылық істерімен айналысып, саясаттан алыстай бастады. Денсаулығы әлсірегенімен, ақыл-ойы сергек қалпында қалды. Ол жаңа зерттеулер мен саяси оқиғаларға қызығушылығын жоғалтқан жоқ.
25. Эрнан Кортес 1547 жылы Севильяда қайтыс болды. Кейін оның сүйегі Мексикаға жеткізіліп, Иисус Назарен монастырінде жерленді. Бұл оның туған елі мен жаулап алған жерінің арасындағы тарихи көпір іспетті.
26. Кортестің тұлғасы әлі күнге дейін пікірталас туғызады. Біреулер оны дарынды стратег деп таныса, енді біреулер ежелгі өркениетті жойған қатыгез жаулап алушы деп бағалайды. Оның әрекеттері мен шешімдері тарихта екіұшты бағаланады.
27. Мексиканы бағындыру адамзат өркениетінің бетбұрысты сәті болды. Испан мәдениеті мен тілі Жаңа дүниеге таралып, жаңа қоғамның негізі қаланды. Алайда бұл оқиға жергілікті халық үшін үлкен қасірет әкелді.
28. Кортестің Карл V корольге жазған хаттары тарихи дереккөз ретінде аса құнды. Онда ол жергілікті табиғатты, салт-дәстүрлерді және қалалардың құрылысын егжей-тегжейлі сипаттаған. Бұл еңбектер Мезоамерика туралы алғашқы еуропалық мәліметтердің бірі болды.
29. Кортестің бейнесі әдебиет пен өнерде жиі бейнеленеді. Ол кейде батыр ретінде, кейде зұлым жаулап алушы ретінде суреттеледі. Бұл оның тұлғасының күрделілігін дәлелдейді.
30. Эрнан Кортес тарихқа біржола енген есімдердің бірі. Оның ерлігі мен қаталдығы қатар өріліп, адам табиғатының қарама-қайшылығын айқын көрсетеді. Ол батылдық пен табандылықтың, бірақ сонымен бірге тәкаппарлықтың да символына айналды.

Эрнан Кортестің өмірі – билікке, даңққа және ашылмаған әлемге ұмтылған адамның тарихы. Ол өз дәуірінің шекарасын кеңейтіп, тарихтың бағытын өзгертті. Кемшіліктері мен жетістіктері қатар өрілген бұл тағдыр адам рухының күрделі табиғатын көрсетеді. Кортестің есімі мәңгілікке есте қалады, өйткені ол әлемді өзгерткен адамдардың бірі болды.