Адамзат тарихында әлемнің әр қиырын аралап, ерекше еңбектер қалдырған саяхатшылар аз емес. Олардың жазбалары арқылы біз өткен дәуірдің тыныс-тіршілігін танып, түрлі халықтардың тұрмысын көз алдымызға елестетеміз. Солардың ішінде Ибн Баттутаның орны айрықша. Ол – ғұлама, заңгер әрі ғажайып сапарлар жасаған жиһанкез. Оның жолы мыңдаған шақырымға созылып, ондаған елді қамтыды. Артында қалған еңбегі – құнды тарихи дерек, ал өмірі – бітпес танымға деген құштарлықтың айғағы.
- Ибн Баттута 1304 жылы қазіргі Марокко аумағындағы Танжер қаласында дүниеге келді. Оның әулеті білімді мұсылман қазылар әулеті болатын.
- Жастайынан ол ілімге құштар болып өсті және ислам заңдарын үйрену үшін сапарға шығуды мақсат етті.
- Алғашқы үлкен саяхаты 1325 жылы басталды, ол кезде оған небәрі 21 жас еді. Негізгі мақсаты – Меккеге қажылыққа бару болды.
- Меккеге дейінгі жолы шамамен екі жылға созылды, себебі ол қалаларда аялдап, ғұламалармен сұхбаттасып, дәстүрлерді үйренді.
- Қажылықтан кейін тоқтап қалмай, Мысырды, Сирияны, Палестинаны және Иракты аралады.
- Дамаскіде бірнеше ай тұрды, онда кітапханалардың мол қазынасына және ғалымдардың дәрістеріне тәнті болды.
- Ол өмірінде 120 мың шақырымнан астам жол жүрді, бұл Марко Полоның сапарынан екі есе артық.
- Оның сапары ислам әлемінің көп бөлігін, сондай-ақ Үндістанды, Қытайды және Үнді мұхитындағы аралдарды қамтыды.
- Үндістанда Делидің сұлтаны оны қазы етіп тағайындады, бұл оның білімінің тереңдігін көрсетті.
- Қытайда портты қалаларды аралап, сауданың дамуына және қолөнердің жоғарғы деңгейіне таңғалды.
- Ол Мальдив аралдарында бірнеше жыл өмір сүріп, қазы қызметін атқарды әрі жергілікті әйелге үйленді.
- Жергілікті билік оны ұстап қалуға тырысқанымен, жаңа әсерлерге ұмтылған саяхатшы аралдардан кетіп қалды.
- Оның ұзақ сапарларына тек білімге деген ықылас емес, сонымен бірге даңқ пен құрметке деген құштарлық та әсер етті.
- Ибн Баттута Африкадағы бай мемлекеттер туралы жазды, әсіресе Мали империясы мен Тимбукту қаласының көркін сипаттады.
- Мали жерінде ол сарайдың байлығына таңғалды және тұздың алтынмен тең бағаланғанына куә болды.
- Оның жазбалары ортағасырлық мұсылман қоғамдарының тұрмысын зерттейтін тарихшылар үшін таптырмас дерекке айналды.
- Каирде Ніл өзеніне тамсанып, ол Мысырға өмір сыйлайтын арна тәрізді деп суреттеді.
- Араб түбегіне бара жатқанда бедуиндермен жолығып, олардың дәстүрі мен қонақжайлығын құрметпен сипаттады.
- Константинопольде ол христиан шіркеулерін көріп, византиялық салт-жоралғылардың сән-салтанатына тәнті болды.
- Қара теңіз бен Кавказ туралы жазбалары сол дәуірдегі географтар үшін бағалы мәлімет берді.
- Судан жерінде ол жергілікті халықтың әдеттен тыс материалдардан музыкалық аспаптар жасағанын көрді.
- Жол бойында ол талай қиындықтарға тап болды – қарақшылар шабуылдарына, сырқаттарға және ауыр табиғи жағдайларға қарсы тұрды.
- Соған қарамастан, ол әрдайым алға ұмтылып, бұл сынақтарды Алланың жіберген сынағы деп қабылдады.
- Оның еңбегі «Рихла» деп аталды, бұл сөз «Саяхат» дегенді білдіреді. Кітапты ол оралғаннан кейін хатшыларға айтып жаздырды.
- «Рихла» еңбегінде географиялық деректермен қатар этнографиялық бақылаулар мен жеке әсерлер үйлесім тапқан.
- Оның баяндау мәнері әсерлілігімен ерекшеленіп, шығарманы шынайы шытырманға айналдырды.
- Үндістанға арналған сипаттамалары XIV ғасырдағы ел жайлы ең толық деректердің бірі болып саналады.
- Қытайда ол қағаз ақша жайлы жазды, бұл мұсылман әлеміндегі оқырмандар үшін тосын жаңалық болды.
- Ол 1368 немесе 1369 жылы Фес қаласында қайтыс болды, артында ұлы мұра қалдырды.
- Көптеген зерттеушілер оны Ұлы географиялық ашулар дәуіріне дейінгі ең ірі саяхатшы деп санайды.
- Бүгінде Ибн Баттутаның есімі көптеген қалалардағы көшелерге, әуежайларға және мәдени орталықтарға берілген.
Ибн Баттутаның өмір жолы саяхаттың кеңдігімен де, байқауларының тереңдігімен де таңғалдырады. Ол бір еңбегінде географиялық жаңалықтарды, этнографиялық сипаттамаларды және жеке әсерлерін тоғыстырды. Қалған мұрасы ғалымдарға, жазушыларға және ізденімпаздарға әлі де шабыт сыйлайды. Оның еңбектерінде дүниені тануға деген шынайы құштарлық пен шексіз қызығушылық айқын сезіледі. Ибн Баттута адамға білімнің де, ерік-жігердің де кез келген шекараны жеңуге мүмкіндік беретінін көрсетті.
Добавить комментарий