Сунь Ятсен туралы 35 қызықты мәліметтер

Қытай тарихында халқының тағдырын өзгерткен ұлы реформаторлар мен ойшылдар аз емес. Солардың ішінде Сунь Ятсен ерекше орын алады. Оны «қытай ұлтының әкесі» деп атайды, өйткені ол елді феодалдық биліктен азат етіп, республикалық жүйенің негізін қалаған тұлға. Оның өмір жолы – табандылықтың, әділет пен халыққа деген сенімнің көрінісі. Сунь Ятсен өз заманындағы саяси жүйені түбегейлі өзгертіп, жаңа Қытайдың бастауын салды. Оның идеялары мен еңбектері бүгінде де өзектілігін жоғалтқан жоқ және бүкіл әлем халқын еркіндік пен прогресс рухына шабыттандырады.

1. Сунь Ятсен 1866 жылы 12 қарашада Гуандун провинциясындағы Цуйхэн ауылында дүниеге келген. Отбасы қарапайым шаруалар әулетінен шыққан, бірақ ата-анасы балаларының білім алуына ерекше көңіл бөлген.
2. Бала кезінде ол зеректігімен және білуге құштарлығымен көзге түсті. Тарихқа қызығып, елінің болашағы туралы жиі ойланған.
3. Жасөспірім шағында Гонконгқа барып, батыс мәдениетімен танысты. Сол жерде ол медицина саласында білім алып, кәсіби дәрігер атанды.
4. Студенттік жылдары саясатқа бет бұрып, елді жаңарту идеясына берілді. Еркіндік пен теңдік ұғымдары оның дүниетанымына үлкен әсер етті.
5. Сунь Ятсен Цин әулетінің билігіне қарсы шыққан алғашқы қайраткерлердің бірі болды. Ол монархия елдің дамуына кедергі деп санады.
6. Оның алғашқы революциялық ұйымы «Қытайды жаңғырту қоғамы» деп аталды. Бұл қозғалысқа елдің алдыңғы қатарлы жастары мен зиялылары қосылды.
7. Саяси қызметі үшін ол қуғынға ұшырап, елден кетуге мәжбүр болды. Көп жыл бойы Азия, Еуропа және Америка елдерінде эмиграцияда өмір сүрді.
8. Шетелде жүргенде ол Қытай диаспоралары арқылы қаражат жинап, өз идеяларын насихаттады. Гавайи, Жапония және Канадада оның көптеген қолдаушылары болды.
9. 1895 жылы Гуанчжоу қаласында көтеріліс ұйымдастырмақ болды, бірақ жоспар сәтсіз аяқталды. Осыдан кейін Сунь жасырынуға мәжбүр болды.
10. Лондонда жүрген кезінде оны Қытай елшілігінің қызметкерлері ұстап, отанына қайтармақ болды. Алайда ағылшын қоғамының араласуымен ол босатылды.
11. Бұл оқиға оның есімін халықаралық деңгейде танытты. Сунь Ятсен еркіндік үшін күрестің символына айналды.
12. 1905 жылы ол «Қытайдың бірігу одағы» атты саяси ұйым құрды. Бұл құрылым кейін республикалық революцияның өзегіне айналды.
13. Оның саяси идеологиясы «Үш халықтық қағидаға» негізделді – ұлтшылдық, халық билігі және халық әл-ауқаты. Бұл қағидалар Қытай республикасының негізін қалады.
14. Ұлтшылдық елдің тәуелсіздігін қорғауға бағытталды, халық билігі – демократиялық жүйе орнатуға, ал әл-ауқат – әлеуметтік теңдікті қамтамасыз етуге арналды.
15. 1911 жылы Синьхай революциясы басталып, екі мың жылдан астам билік еткен монархия құлады. Бұл тарихи өзгеріс Сунь Ятсеннің есімімен тығыз байланысты.
16. 1912 жылы 1 қаңтарда ол Қытай Республикасының алғашқы уақытша президенті болып сайланды. Бұл оқиға ел тарихындағы жаңа дәуірдің басталуын білдірді.
17. Біраз уақыттан кейін ол ел ішіндегі азамат соғысын болдырмау үшін өз еркімен биліктен бас тартты. Президенттік өкілеттілікті генерал Юань Шикайға тапсырды.
18. Қиындықтарға қарамастан, Сунь өз идеяларынан бас тартқан жоқ. Өмірінің соңына дейін ол демократия мен ел бірлігін жақтады.
19. Оның саяси көзқарасы кейін Қытайдағы екі ірі күшке – коммунистер мен ұлтшылдарға – ықпал етті. Екі тарап та оның еңбегін мойындады.
20. 1919 жылы ол Гоминьдан партиясын құрды. Бұл ұйым Қытайдың басты саяси күші ретінде ұзақ жылдар бойы ел тағдырына әсер етті.
21. Сунь елдің өнеркәсібін, ғылымын және білімін дамытуға шақырды. Ол прогресс тек еңбек пен әділ басқару арқылы жүзеге асады деп сенді.
22. Өз сөздерінде ол «мемлекет дамуы үшін адал билік пен белсенді халық қажет» деп жиі айтатын.
23. Сунь Ятсен қарапайым өмір сүрген және жеке байлыққа қызықпаған адам болды. Оның кішіпейілдігі көпшілік құрметіне ие етті.
24. Жұбайы Сун Цинлинь де қоғам қайраткері атанып, күйеуінің идеяларын өмірінің соңына дейін жалғастырды.
25. Ол бірнеше тілді жетік меңгерген, соның ішінде ағылшын және жапон тілдерін еркін сөйлеген. Бұл оған халықаралық байланыстар орнатуға мүмкіндік берді.
26. Сунь Ятсен христиан дінін ұстанған. Бұл оның адамгершілік қағидалары мен өмірлік ұстанымына әсер етті.
27. Медицина саласындағы білімі оған адамдарды жақсы түсінуге көмектесті. Ол саясатқа да емші ретінде – қоғамды сауықтыру ниетімен қарады.
28. «Мен Қытайды өткен ұлылығы үшін емес, болашақ әлеуеті үшін сүйемін» деген сөзі оның өмірлік ұстанымына айналды.
29. Оның өміріне бірнеше рет қастандық жасалған, бірақ ол әрдайым аман қалған. Бұл оның рухының беріктігін дәлелдеді.
30. Сунь Ятсен 1925 жылы 12 наурызда Бейжіңде бауыр ісігінен қайтыс болды. Ел бұл жаңалықты терең қайғымен қабылдады.
31. Денесі Нанкин қаласындағы мавзолейге жерленді. Бұл жер бүгінде Қытай халқының бірлік пен отаншылдық нышаны саналады.
32. Оның идеялары қазіргі Тайваньның саяси бағытының негізін құрайды. Оның бейнесі банкноттар мен мемлекеттік мекемелерде бейнеленген.
33. Қытайдың материктік бөлігінде де Сунь Ятсен ұлттық қаһарман ретінде құрметтеледі. Оны коммунистер де, республикалықтар да мойындайды.
34. Оның есімімен университеттер, көшелер мен саябақтар аталады. Сунь Ятсен – тәуелсіздік пен гуманизмнің әлемдік символына айналған тұлға.
35. Сунь Ятсен адамзат тарихында арман мен іс-әрекетті үйлестіре білген көшбасшы ретінде қалды. Оның әділдік пен халық күші туралы сенімі ұрпақтан-ұрпаққа үлгі болып келеді.

Сунь Ятсен – жаңа Қытайдың іргетасын қалаған ұлы реформатор. Ол азаттық пен теңдік жолында өмірін арнады. Оның идеялары қазіргі заманның да өзегінде жатыр, себебі еркіндік пен әділдік – мәңгі құндылықтар. Сунь Ятсеннің өмірі – халқына деген адалдықтың және болашаққа деген сенімнің айғағы. Оның есімі қытай халқының жүрегінде мәңгі сақталады.