Қазақ хандығының тарихында ел тағдыры сынға түскен кезеңдер аз болмаған. Осындай күрделі дәуірлерде мемлекет тұтастығын сақтай алған тұлғалар айрықша бағаланады. Тәуке ханның билік еткен уақыты ішкі алауыздық пен сыртқы қауіп қатар күшейген шаққа сәйкес келді. Мұндай жағдайда ел басқару тек күшке емес, терең ақыл мен көрегендікке сүйенуі тиіс еді. Дәл осы кезеңде қоғамдық тәртіп пен бірлікті нығайтуға бағытталған маңызды қадамдар жасалды. Төмендегі деректер Тәуке ханның тарихи рөлін кеңірек ашуға мүмкіндік береді.
- Тәуке хан XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың басында билік құрды. Бұл уақыт Қазақ хандығы үшін аса ауыр сынақтармен ерекшеленді. Соған қарамастан ол ел басқаруды жүйелеуге күш салды.
- Ол Есім ханның саяси бағытын жалғастырушы ретінде танылды. Бұрын қалыптасқан басқару қағидалары сақталып, жаңа мазмұнмен толықтырылды. Мұндай сабақтастық тұрақтылықты қамтамасыз етті.
- Тәуке хан тұсында билер кеңесінің маңызы айтарлықтай артты. Ел ішіндегі даулы мәселелер солардың қатысуымен шешілді. Бұл шешімдердің әділ қабылдануына ықпал етті.
- Оның ең белгілі еңбегі ретінде «Жеті жарғы» заңдар жинағы аталады. Бұл ережелер қоғамдағы құқықтық қатынастарды реттеуге арналды. Нормалар дәстүрлі әдет-ғұрыпқа сүйенді.
- «Жеті жарғыда» әділдік басты қағида ретінде көрініс тапты. Қылмыс пен жауапкершілік арасындағы тепе-теңдік сақталды. Мұндай тәртіп руаралық сенімді күшейтті.
- Тәуке хан үш жүздің бірлігін сақтауға ерекше мән берді. Ол үшін беделді тұлғаларға сүйенді. Осындай саясат елдің ыдырауына жол бермеді.
- Сыртқы жағдай өте күрделі болды. Жоңғар қаупі хандыққа тұрақты түрде қауіп төндірді. Бұл мәселе үнемі назарда тұрды.
- Ол дипломатиялық келіссөздерді белсенді қолданды. Көрші мемлекеттермен байланыс уақыт ұтуға мүмкіндік берді. Бұл ішкі қорғанысты күшейтуге жағдай жасады.
- Тәуке хан дәуірінде әдет құқығының рөлі артты. Көптеген шешімдер қоғамдық келісім негізінде қабылданды. Бұл биліктің заңдылығын нығайтты.
- Тарихи деректерде ол сабырлы әрі байыпты адам ретінде сипатталады. Асығыс әрекеттерден аулақ болған. Мұндай қасиет тұрақсыз кезеңде аса құнды еді.
- Хан ақсүйектердің мінез-құлқына да талап қойды. Олар белгіленген нормаларды сақтауы тиіс болды. Бұл өз билігін асыра пайдалануды шектеді.
- Оның тұсында ауызша құқықтық дәстүр ерекше маңызға ие болды. Заңдар мен келісімдер билер арқылы есте сақталып, ұрпаққа жеткізілді. Бұл жүйе ақпараттың жоғалмауына көмектесті.
- Тәуке хан руаралық татулықты басты құндылық санады. Дауларды келісім арқылы шешуге ұмтылды. Қарулы қақтығыс соңғы амал ретінде қарастырылды.
- Ол дүниеден өткеннен кейін хандықта қиындықтар күшейді. Орталық биліктің әлсіреуі айқын сезілді. Бұл оның жеке беделінің маңызын көрсетеді.
- Тәуке ханның бейнесі халық жадында тәртіп пен даналықтың нышаны ретінде сақталды. Оның есімі салыстырмалы тұрақтылық кезеңімен байланыстырылады. Бұл мұра бүгінге дейін зерттеліп келеді.
Тәуке хан билік еткен дәуір қазақ мемлекеттілігінің маңызды белесі болды. Оның басқару тәсілі дәстүр мен парасатты ұштастыра білді. Қабылданған шешімдер кейінгі тарихи үрдістерге ықпал етті. Бұл тәжірибе елді сақтап қалуда заң мен келісімнің рөлін айқын көрсетеді. Сол себепті Тәуке ханның мұрасы өз мәнін жоғалтқан жоқ.
Добавить комментарий