Жануарлар әлемі алуан түрлі тіршілік иелерімен таңғалдырады. Солардың ішінде ерекше орынды Мадагаскардың сүйкімді әрі тылсым тұрғындары – лемурлар иеленеді. Үлкен көздері мен үлпілдек құйрықтары бар бұл жануарлар ғалымдар мен саяхатшылардың назарын ежелден өзіне аударып келеді. Олар табиғаттың оқшау экожүйесінде өмір сүріп, миллиондаған жылдар бойы өзгеше бағытта дамыған. Сондықтан лемурлар басқа ешбір жануарға ұқсамайтын ерекше бейімделу қасиеттерімен ерекшеленеді.
- Лемурлар тек Мадагаскар аралында және оған жақын Комор аралдарында ғана тіршілік етеді. Олар Жер шарында басқа еш жерде кездеспейді. Осы себепті оларды эндемиктер деп атайды.
- Бұл жануарлар приматтар тобына жатады, бірақ маймылдардан айтарлықтай өзгеше. Мадагаскар құрлықтан 50 миллион жыл бұрын бөлініп кеткеннен кейін, олардың эволюциясы жеке бағытта өрбіді.
- «Лемур» сөзі латын тілінен аударғанда «өлілер рухы» деген мағына береді. Ежелгі римдіктер бұл атауды түнде қозғалатын жұмбақ тіршілік иелеріне қатысты қолданған.
- Лемурлардың көздері өте үлкен және жарыққа сезімтал. Арнайы тор қабық құрылымы арқасында олар түнде жақсы көреді.
- Есту қабілеті де айрықша дамыған. Олар жоғары жиіліктегі дыбыстарды ажырата алады және сол арқылы өзара байланыс орнатады.
- Ғылымда лемурлардың жүзден астам түрі белгілі. Олардың кейбірі салмағы 30 грамм ғана болса, ең ірілері 8 килограмға дейін жетеді.
- Ең кішкентай өкіл – тышқан лемур. Денесінің ұзындығы небәрі 10 сантиметр, бірақ ол өте жылдам әрі епті.
- Ең ірі түр – индри деп аталады. Бұл лемурдың құйрығы жоқ және оның таңғы дауысы орманның бірнеше шақырымына дейін естіледі.
- Барлық лемурлар ағашта өмір сүруге бейімделген. Олар бір бұтақтан екіншісіне оңай секіріп, құйрығын тепе-теңдік сақтау үшін пайдаланады.
- Олардың тырнақтары өткір, саусақтары икемді, сол арқылы тік ағаш діңіне де өрмелеп шыға алады.
- Кей түрлерінің артқы аяқтарында бір-бірінің жүнін тазалауға арналған ерекше саусақ бар. Бұл әрекет әлеуметтік байланыстарды нығайтады.
- Лемурлар әдетте 5-тен 20-ға дейін дарадан тұратын топпен өмір сүреді. Мұндай қауымда әйел даралар басшылық етеді.
- Аналықтар тобыда жоғары мәртебеге ие. Олар алдымен тамақтануға және демалатын орынды таңдауға құқылы.
- Байланыс тәсілі тек дыбыспен шектелмейді. Лемурлар иіс, ым және қимыл арқылы да бір-бірімен түсініседі.
- Олардың иіс сезу қабілеті өте дамыған. Арнайы бездері арқылы бұтақтарға иіс қалдырып, өз аумағын белгілейді немесе серігін шақырады.
- Кейбір түрлері, мысалы, сақиналы лемурлар иісті «қару» ретінде қолданады. Аталықтары құйрығына иіс жағып, қарсыласына оны сермеп қорқытады.
- Сақиналы лемур – ең танымал түрі. Оның ақ-қара сақиналы ұзын құйрығы Мадагаскардың символына айналған.
- Бұл түр көбіне жер бетінде жүреді, сондықтан басқа ағашта өмір сүретін түрлерден ерекшеленеді. Олар ашық саванна мен сирек ормандарды ұнатады.
- Лемурлардың рационы алуан түрлі – жеміс-жидек, жапырақ, гүл және ұсақ жәндіктерді жейді. Кейбірі тек гүл шырындарымен қоректеніп, өсімдіктердің тозаңдануына ықпал етеді.
- Олардың зат алмасуы баяу жүреді, әсіресе ұсақ түрлерінде. Бұл қасиет азық азайған маусымда энергияны үнемдеуге мүмкіндік береді.
- Кейбір түнгі лемурлар торпор деп аталатын қысқа мерзімді ұйқы күйіне түседі. Сол кезде дене температурасы төмендеп, энергия аз жұмсалады.
- Өмір сүру ұзақтығы түріне қарай өзгереді. Ұсақ түрлер 8–10 жыл өмір сүрсе, ірілері 30 жасқа дейін жетеді.
- Табиғи ортада лемурлар көптеген қауіпке ұшырайды. Ең бастысы – орманның жойылуы, соның салдарынан олардың мекені тарылып барады.
- Тағы бір үлкен қауіп – браконьерлік. Кей жергілікті тұрғындар лемурларды етке немесе туристерге сату үшін ұстайды.
- Лемурлар Мадагаскар экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Олар тұқым таратып, ормандардың қалпына келуіне үлес қосады.
- Егер лемурлар жойылып кетсе, кейбір өсімдік түрлері де жоғалуы мүмкін. Сондықтан олар табиғи тепе-теңдіктің басты тетігі болып саналады.
- Табиғи жаулары – жыртқыш құстар мен фосса деп аталатын жыртқыш аң. Алайда ең қауіпті жауы – адам.
- Қазіргі таңда кей лемур түрлері жойылып кету қаупінде тұр. Оларды қорғау бағытында халықаралық ұйымдар белсенді жұмыс жүргізуде.
- Мадагаскар ұлттық парктерінде арнайы қорықтар құрылған. Бұл жерлерде лемурлар табиғи жағдайда қорғалып, зерттеледі.
- Лемурлар адамға тез үйренеді және мейірімді мінезімен ерекшеленеді. Сол себепті оларды экопарктер мен табиғи бақтарда жиі кездестіруге болады.
- «Мадагаскар» мультфильмінің арқасында лемурлар әлемге кеңінен танылды. Әсіресе король Джулианның бейнесі олардың көңілді әрі ерекше мінезін дәл көрсетті.
- Лемурлар бүгінде табиғаттың нәзік тепе-теңдігін бейнелейтін тіршілік иелері. Олардың тағдыры адамзаттың табиғатты қалай қорғайтынына тікелей байланысты.
Лемурлар – табиғаттың ерекше туындысы, нәзіктік пен ақылдың үйлесімі. Олар Мадагаскар экожүйесінің жаны мен жүрегі іспетті. Бұл жануарлардың өмірі адамдарға қоршаған ортаны сақтаудың маңызын еске салады. Егер біз табиғатты аялап, лемурлардың мекенін қорғай білсек, олардың еркін қимылы мен жарқын тіршілігі әлі талай ұрпаққа қуаныш сыйлайды.
Добавить комментарий