Жабайы табиғат сан алуан, тылсым тіршілік иелеріне толы. Соның ішінде манул деп аталатын ерекше мысық тұқымдасы аз зерттелгенімен, табиғат қорғаушылары мен ғалымдардың ерекше назарында. Бұл жануар алғаш көргенде-ақ қалың жүнімен, жалпақ басымен және қатаң қараысымен таңғалдырады. Манул – жалғыздықты ұнататын, биік таулы, ашық әрі суық өңірлерде өмір сүруге бейімделген аң. Оның бейнесі көпшілікке танымал болмаса да, экожүйедегі орны өте маңызды. Төменде манул туралы ең қызықты 37 мәліметтермен таныса аласыздар.
- Манул «паллас мысығы» деп те аталады. Бұл атау оны XVIII ғасырда алғаш сипаттаған неміс зоологы Петер Паллас құрметіне қойылған.
- Бұл жануар Моңғолияда, Қазақстанда, Тибетте, Тувада, Иран мен Сібірдің кей аймақтарында кездеседі.
- Олар көбіне құрғақ далаларда, жартасты беткейлерде және таулы аймақтарда тіршілік етеді.
- Манул – өте жасырын әрі сақ тіршілік иесі, адамдар көзіне сирек түседі.
- Оның жүнінің қалыңдығы 7 сантиметрге дейін жетеді, бұл оны суықтан қорғайды.
- Қалың жүні арқасында манул шын көлемінен әлдеқайда ірі көрінеді.
- Ересек аңның салмағы 5 келіден аспайды.
- Басы жалпақ, құлақтары жан-жаққа бағытталған, бұл оны тас арасынан байқалмайтындай етеді.
- Көзі дөңгелек, жасыл-сары түсті, ал көпшілік мысықтардан айырмашылығы — көз қарашығы тік емес.
- Аяқтары қысқа, мықты, бұл оларға жартастармен еркін қозғалуға мүмкіндік береді.
- Құйрығы қалың әрі жолақты, қозғалғанда тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі.
- Манул жалғыз өмір сүреді, тек көбею кезеңінде жұп құрады.
- Аталық манулдың аумағы бірнеше ондаған шаршы шақырымды қамтуы мүмкін.
- Үңгірлерді, борсық немесе түлкі індерін баспана ретінде пайдаланады.
- Азық негізінен суырлар, тиіндер, кеміргіштер, кейде жәндіктер мен құс жұмыртқалары.
- Олжаға шабуыл жасағанда көбіне аңдып келіп, тұтқиылдан шабуыл жасайды.
- Кешкі және таңғы уақыттарда белсенді болады.
- Қатты аязда немесе ыстықта жасырынған орнында отырады.
- Дауысы өте бәсең, көбіне ырылдаған немесе мұрынмен пысылдағанға ұқсайды.
- Аналық манул көктемде 2–6 күшік туады, буаздық мерзімі 65 күндей.
- Жаңа туған күшік соқыр болады, көзі тек 10–12 күнде ашылады.
- Күшіктер екі айдан кейін анасына ілесіп, аңшылыққа шыға бастайды.
- Жыныстық жетілуге бір жасында жетеді.
- Табиғатта 8 жылдай өмір сүреді.
- Қолда ұсталса, күтімі жақсы болса, 11–12 жылға дейін өмір сүруі мүмкін.
- Манулдар торда өмір сүруге бейім емес, күйзеліске тез түседі.
- Ылғалдылығы жоғары жерде респираторлық ауруларға бейім келеді.
- Халықаралық табиғатты қорғау одағы манулды осал түрлер қатарына жатқызады.
- Басты қауіптер – заңсыз аулау, мекендеу ортасының жойылуы және азық азаюы.
- XX ғасырда терісі үшін көптеп ауланған.
- Қазір олардың көп бөлігінде аулауға тыйым салынған.
- Манулдар адамдардан қашық жүріп, мекендерді айналып өтеді.
- Оның «ашулы» түрі – беттің табиғи құрылымының әсері ғана.
- Қозғалысы баяу көрінгенімен, қажет кезде өте жылдам секіре алады.
- Бір жылда бір рет түлейді, көбіне жылы мезгілде.
- Мияулау немесе пырылдауға қабілетсіз, бірақ қарлығыңқы ырылмен дыбыс шығара алады.
- Интернетте манул өзінің ерекше сырт келбеті арқылы кең танымалдыққа ие болды.
Манул — Орталық Азия далаларының табиғи қазынасы. Оның тіршілігі, мінезі және сиректігі бұл жануарды қорғауға лайық етеді. Табиғатпен үйлесімді өмір сүрудің мәнін түсіну үшін осындай жануарларды зерттеп, олардың мекен ету ортасын сақтауға ұмтылу керек. Манул — өз әлемінің тыныштығын сүйетін, адамзат назарын қажет етпейтін, бірақ адам қамқорлығына мұқтаж аң. Оны тану — табиғатты танудың бір жолы.
Добавить комментарий