Сілеусін туралы 33 қызықты мәліметтер

Жабайы табиғатта әсемдік пен айлакерлікті, күш пен ептілікті бір бойына жинаған аңдар кездеседі. Солардың бірі – сілеусін. Бұл жыртқыштың ерекше келбеті мен беймәлім өмір салты оны әрдайым қызығушылық тудырар нысанға айналдырады. Қарапайым адам көзіне сирек түсетін бұл аң табиғатпен үйлесімді өмір сүріп, қар мен орман арасын паналайды. Терең зерттелмеген болмысы мен мінез-құлқы арқылы сілеусін табиғаттың жұмбағы іспеттес. Төменде осы сымбатты жыртқыш туралы 33 қызықты мәліметтер ұсынылады – олар сізге оның өмірі мен қасиеттерін тереңірек тануға көмектеседі.

1. Сілеусін – мысық тұқымдасына жататын жыртқыш аң, оның төрт негізгі түрі бар. Бұл түрлер әлемнің әртүрлі өңірлерінде таралған және түрлі климатқа бейімделген.
2. Ең танымал белгілерінің бірі – құлағындағы қара түсті шашақтар. Ғалымдар олардың дыбыс қабылдауды күшейтіп, есту қабілетін жақсартуға ықпал ететінін айтады.
3. Сілеусіннің құйрығы өте қысқа және оның ұшы қара түсті болады. Бұл белгі арқылы оны басқа жабайы мысықтардан оңай ажыратуға болады.
4. Жүнінің тығыздығы оны қатты суықтан қорғайды әрі қоршаған ортада көзге түспеуіне көмектеседі. Қыста терісі ақшыл тартып, тіпті қалыңдай түседі.
5. Сілеусін жалғыз өмір сүретін аң. Ол тек шағылысу маусымында ғана басқа сілеусінмен байланыс орнатады және өз аумағын қатаң қорғайды.
6. Оның салмағы тұратын аймағына байланысты 8–30 келі аралығында өзгереді. Ең ірі өкілдері – Канадада кездесетін сілеусіндер.
7. Табандары үлкен әрі үлпілдек, ал жүн табанның астын түгел жауып тұрады. Бұл оған қарға батпай жүруге және үнсіз қозғалуына мүмкіндік береді.
8. Жыртқыш өте жақсы көреді және жүз метр қашықтықтағы олжаны байқай алады. Кешкі уақыттарда бағытын жақсы бағдарлайды.
9. Негізгі азығы – қоян, кеміргіштер мен құстар. Қажет болса, еліктің баласына немесе ұсақ тұяқтыларға да шабуыл жасауы мүмкін.
10. Олжаға шабуылдау үшін аң ұзақ уақыт бойы тығылып күтіп жатады. Сәті келгенде, 10 метрге дейін секіріп, аңды алады.
11. Сілеусін күнделікті өмірде дыбыс шығармайды. Тек көктемдегі шағылысу кезеңінде ғана мыжылдау, ырылдау және қысқа мияу естілуі мүмкін.
12. Көбею кезеңі қыс соңы мен көктем басына тура келеді. Буаздық шамамен екі айға созылады, одан кейін 2–4 марғау дүниеге келеді.
13. Аналық сілеусін балаларына жалғыз қамқорлық жасайды. Екі ай бойы марғаулар тек сүтпен қоректеніп, кейін ет жей бастайды.
14. Табиғат аясында сілеусін шамамен 12–15 жыл өмір сүреді. Ал күтім жағдайында 20 жылға дейін өмір сүруі мүмкін.
15. Жыртқыш өзіне тиесілі аумақты иеленеді және ол 300 шаршы шақырымға дейін жетуі мүмкін. Аумағы азық қоры мен басқа сілеусіндердің тығыздығына байланысты болады.
16. Сілеусін ізі дөңгелек пішінді, ал ізде тырнақ іздері болмайды. Себебі ол жүрген кезде тырнақтарын ішке жиып жүреді.
17. Бұл аңның жүні бағалы саналатындықтан, бұрын сілеусін көптеп ауланған. Сондықтан оның саны айтарлықтай азайған.
18. Қазіргі таңда сілеусін көптеген елдерде заңмен қорғалады. Арнайы қорықтар құрылып, қалпына келтіру бағдарламалары іске асуда.
19. Канада сілеусіні мен бобкэт түрі Солтүстік Америкада мекендейді. Біріншісі қарлы ормандарда, ал екіншісі тіпті шөлейтті және таулы аймақтарда өмір сүреді.
20. Еуропа сілеусіні – бұл тұқымның ең ірі өкілі. Ол Қызыл кітапқа енгізілген және бұрын жойылған жерлерге қайта қоныстандырылуда.
21. Пиреней сілеусіні – ең сирек кездесетін түр. Популяциясы күрт азайғанымен, қалпына келтіру жұмыстары оң нәтиже беруде.
22. Сілеусін орнында тұрып-ақ екі метр биіктікке секіре алады. Бұл қабілеті оны кедергілерден оңай өтуге бейімдейді.
23. Омыртқасының иілгіштігі арқасында жыртқыш бағытын жылдам ауыстыра алады. Бұл оны қуғын кезінде икемді етеді.
24. Табиғи жаулары аз болса да, бөлтіріктерге қасқыр, аю немесе үлкен жыртқыш құстар қауіп төндіруі мүмкін.
25. Сілеусін өз мекенін жақсы есте сақтайды. Ол айлар өтсе де бұрынғы ұясына қайта оралуы мүмкін.
26. Ағашқа өрмелеуде епті, әсіресе жас сілеусіндер. Бұл қауіптен құтылып, биіктен бақылау жүргізуге көмектеседі.
27. Қыстың қақаған суығында солтүстік өңірлердегі сілеусіндер адам қонысына жақындай алады. Мұны көбіне азық іздеу мәжбүр етеді.
28. Жүн түсі сұрғылт-қоңыр, қызғылт немесе ала дақтармен кездеседі. Бұл түс тіршілік ету ортасына байланысты өзгеріп отырады.
29. Көз қарашығы тігінен орналасқан, бұл жарық ағынын жақсы реттеуге көмектеседі. Сонысымен түнгі аң аулауда тиімділік көрсетеді.
30. Славян мифологиясында сілеусін орман рухтарымен байланыстырылып, тылсым белгі саналған. Оның көрінуі өзгерістер белгісі деп қабылданған.
31. Қазіргі заманда GPS-ошейниктер арқылы сілеусіннің қозғалысы бақыланады. Бұл зерттеушілерге олардың өмір салтын терең түсінуге мүмкіндік береді.
32. Сілеусін экожүйе денсаулығының көрсеткіші болып есептеледі. Оның болуы – тұрақты азықтық тізбек пен таза орта белгісі.
33. Кей елдерде сілеусінді қолдан өсіріп, табиғатқа қайта жіберу бағдарламалары жүзеге асырылып жатыр. Бұл сирек түрлердің санын арттыруға бағытталған шара.

Сілеусін – табиғаттың кереметі, нағыз аң патшалығының бір мүшесі. Оның әрбір қимылы, тіршілігі мен мінез-құлқы бізді жабайы әлемнің күрделілігі мен үйлесіміне тағы бір мәрте иландырады. Осындай жаратылыстарды тану арқылы біз қоршаған ортаның маңызын тереңірек түсінеміз. Табиғатты сақтау – адамзаттың келешек алдындағы міндеті екенін осы жыртқыштың тағдыры тағы бір еске салады.