Ұзынтұмсық ехидналар туралы 33 қызықты мәліметтер

Жануарлар әлемі таңғалдыратын және сан алуан ерекшеліктерге толы. Соның ішінде ерекше реликт болып саналатын ұзынтұмсық ехидналар бар, олар ежелгі сүтқоректілердің белгілерін сақтап қалған. Бұл жануарлар алыс, қолжетімсіз аймақтарда мекендейтіндіктен, адам көзіне сирек түседі. Олардың өзгеше сыртқы пішіні мен тіршілік салты мамандарды да таң қалдырады. Рептилияларға, құстарға және сүтқоректілерге тән қасиеттерді бір бойына жинақтаған бұл жануарлар эволюция тарихында ерекше орын алады. Ендеше, ұзынтұмсық ехидналарға тереңірек үңіліп, олар туралы 33 қызықты деректі қарастырайық.

1. Ұзынтұмсық ехидналар жұмыртқа салатын сүтқоректілер қатарына жатады, бұл оларды өте сирек кездесетін жануарлар тобына енгізеді. Мұндай қасиет тек тұмсықты үйрекпен ортақ, сондықтан олар монотремдер тобына кіреді. Мұндай көбею тәсілі миллиондаған жылдар бұрыннан сақталып келеді.
2. Бұл жануарлардың таралу аймағы тек Жаңа Гвинея мен оған жақын аралдармен шектелген. Мұндай оқшауланған мекендеу ортасы олардың архаикалық белгілерін сақтап қалуына мүмкіндік берді. Сондықтан олар эволюциялық тұрғыдан өте ерекше саналады.
3. Ұзынтұмсық ехидналардың бірнеше түрі бар, соның ішінде ең танымалы – алтын арқалы ехидна. Ол арқа жүнінің ерекше түсіне байланысты осылай аталған. Қалған түрлері сирек кездеседі және аз зерттелген.
4. Ұзын, тұмсыққа ұқсайтын мұрны топырақтан қорек табуға мүмкіндік береді. Ол арқылы жәндіктердің орналасқан жерін оңай анықтайды. Бұл мұрын табиғи «детектор» іспетті қызмет атқарады.
5. Ехидналардың көру қабілеті әлсіз дамыған. Қараңғы ормандарда көру көп көмектеспейді, сондықтан олар иіс сезу мен сезгіштікке көбірек сүйенеді. Бұл қасиеттер оларға тіршілікте жақсы бейімделуге жәрдемдеседі.
6. Тұмсық ұшында ерекше электр қабылдағыштар орналасқан. Олар топырақтағы жәндіктер қозғалысын сезеді. Осылайша ехидналар өз қорегін дәл таба алады.
7. Негізгі азығы – жауынқұрттар мен дернәсілдер. Кейде басқа ұсақ омыртқасыздарды да жейді. Мұндай тағам олардың баяу тіршілігіне жеткілікті қуат береді.
8. Қоректі олар ұзын әрі жабысқақ тілімен ұстайды. Тілге жабысып қалған құрттар мен жәндіктерді тез жұтып қояды. Бұл тұрғыда олар құмырсқажегіштерге ұқсайды.
9. Ехидналардың тісі жоқ, сондықтан қоректі ауыз қуысындағы мүйізді тақташалармен ұсақтайды. Бұл ежелгі эволюциялық белгі болып саналады. Соған қарамастан, олар ас қорытуда қиындық көрмейді.
10. Ересек ехидналардың салмағы шамамен 5-тен 15 келіге дейін өзгереді. Түріне және мекен ету жағдайына қарай олардың көлемі әртүрлі болады. Ең ірілері де ұзындығы жарты метрден аспайды.
11. Денесін қалың жүн мен тікенектер қаптайды. Тікендер жыртқыштардан қорғаныш қызметін атқарады, ал жүн жылуды сақтайды. Бұл комбинация орманды ортада өмір сүруге өте қолайлы.
12. Қауіп төнгенде олар денесін шиыршықтап, доптай болып жата қалады. Сыртқа тек өткір тікендері шығып тұрады. Мұндай қалпында оларды шабуылдау өте қиын.
13. Түнде белсенді болады, бұл ыстықтан қорғануға көмектеседі. Сонымен қатар жыртқыштардан да аман қалады. Қараңғыда олардың сезімтал мұрны ерекше пайда әкеледі.
14. Күндіз әдетте індерде немесе ағаш тамырларының астында тынығады. Мұндай жасырын орындар оларды қауіптен сақтайды. Жер астында оларды көру мүмкін емес деуге болады.
15. Күшті тырнақтары қазуға бейімделген. Осы тырнақтарымен олар топырақты қопарып, жәндіктерге жол ашады. Қазу қабілеті қорек табуда негізгі рөл атқарады.
16. Індері терең болады және онда ұзақ уақыт өмір сүре алады. Кейде бір інді бірнеше жыл қатарынан пайдаланады. Бұл олардың тұрақтылығын көрсетеді.
17. Дене температурасы әдеттегіден төмен – шамамен 31 градус. Көптеген сүтқоректілерге қарағанда бұл әлдеқайда төмен көрсеткіш. Мұндай ерекшелік олардың ежелгі тегін дәлелдейді.
18. Аналық жұмыртқа салады, бұл сүтқоректілер үшін таңғаларлық қасиет. Жұмыртқа арнайы тері қалтасына орналастырылады. Мұндай тәсіл олардың рептилиялармен туыстығын еске салады.
19. Жұмыртқа шамамен он күнде жарылады. Осы уақыт ішінде жұмсақ қабықтың ішінде кішкентай балапан дамиды. Шыққан кезде оның салмағы бірнеше грамм ғана болады.
20. Аналықтың емшегі болмайды, сүт терідегі арнайы тесіктер арқылы бөлінеді. Балапан сүтті сол жерден сіңіреді. Бұл тәсіл де эволюциялық тұрғыдан өте көне.
21. Балапан алғашқы айларда ананың қалтасында өмір сүреді. Онда ол қауіпсіз және қорғалған күйде өседі. Тікендері шыға бастағанда ғана бөлек орынға ауыстырылады.
22. Бұдан кейін аналық оны азықтандыру үшін үнемі келіп тұрады. Бұл балапанға қажетті күтімді қамтамасыз етеді. Тәуелсіздікке жеткенше аналық қамқорлығын үзбейді.
23. Ұзынтұмсық ехидналар ұзақ өмір сүретін жануарлар қатарына жатады. Табиғи жағдайда олар 30 жылға дейін тіршілік ете алады. Мұндай ұзақ жас олардың баяу алмасуына байланысты.
24. Олар табиғатта маңызды рөл атқарады. Топырақты қопарып, оның құрылымын жақсартады. Сонымен қатар жәндіктердің санына бақылау жасап, экожүйе тепе-теңдігін сақтайды.
25. Негізгі қауіп – ормандардың жойылуы мен заңсыз аулау. Тропикалық ормандардың кесілуі олардың мекенін азайтады. Бұл популяцияға айтарлықтай әсер етеді.
26. Жаңа Гвинея халқы ежелден ет пен терісі үшін бұл жануарларды аулаған. Мұндай дәстүр кей жерлерде әлі де бар. Бұл жағдай олардың азаюына ықпал етеді.
27. Халықаралық ұйымдар ұзынтұмсық ехидналарды қорғауға алған. Олар Қызыл кітапқа енгізілген. Бұл олардың сирек кездесетін түр екенін көрсетеді.
28. Кейде оларды үш мың метрден асатын биіктіктен табуға болады. Таулы аймақтың салқын климаты оларға қолайлы. Мұндай жағдай ғалымдар үшін тосын жаңалық болды.
29. Олар баяу қозғалады және алысқа көшпейді. Бір аймақта ұзақ уақыт тіршілік етеді. Сондықтан мекен ету ортасы жойылғанда аса қауіпті жағдайға тап болады.
30. Қарапайымдылығына қарамастан, олар жақсы жүзе алады. Су айдындарын оңай кесіп өтіп, өзендер мен көлдерден өтеді. Бұл олардың тіршілік мүмкіндігін кеңейтеді.
31. Ми көлемі дене салмағына шаққанда кішкентай. Сондықтан ақыл-ой қабілеті шектеулі. Алайда тіршілік ету үшін жеткілікті деңгейде дамыған.
32. Олардың нақты саны ғылымға белгісіз. Өте жасырын тіршілік ететіндіктен санау қиын. Осы себепті популяциясы жөнінде тек болжамдар ғана бар.
33. Ұзынтұмсық ехидналардың ашылуы эволюцияның ерекше жолдарын дәлелдеді. Олар рептилияларға, құстарға және сүтқоректілерге тән қасиеттерді біріктіреді. Бұл жануарлар – жер бетіндегі ежелгі тіршіліктің тірі айғағы.

Ұзынтұмсық ехидналар табиғаттағы ерекше реликт ретінде бағаланады. Олардың тіршілік ерекшеліктері мен биологиясы ғалымдарды әлі күнге дейін таң қалдырады. Бұл жануарлар эволюцияның күрделі әрі қайшылықты бағыттарын айқын көрсетеді. Оларды қорғау тек ғылым үшін емес, табиғаттың байлығын сақтау үшін де аса маңызды.