Қазақстан тарихында ел руханияты мен мәдениетінің дамуына өлшеусіз үлес қосқан тұлғалар аз емес. Солардың ішінде Ахмет Байтұрсынұлының орны ерекше. Ол қазақ тіл білімінің негізін қалаған ғалым, ағартушы, ақын, аудармашы және қоғам қайраткері ретінде ұлт тарихында мәңгілік із қалдырды. Оның өмір жолы – туған халқының болашағы үшін күрес пен адалдықтың үлгісі. Ахмет Байтұрсынұлы білім мен бірлікті ел дамуының басты тірегі деп білді. Оның еңбектері қазақ халқының мәдени және ұлттық жаңғыруына зор серпін берді.
- Ахмет Байтұрсынұлы 1872 жылы қаңтар айында қазіргі Қостанай облысы аумағында дүниеге келген. Балалық шағы Торғай даласында өткен, сол жерде ол білімге деген құштарлығын ерте танытқан.
- Алғашқы сауатын ауыл мектебінде ашып, кейін Торғайдағы екі сыныптық училищеде, одан соң Орынбор мұғалімдер семинариясында білім алған. Ол жастайынан елді ағарту ісіне бел байлады.
- Оқуын аяқтаған соң ұстаздық қызмет атқарып, балаларды сауаттандыруға, ана тілін құрметтеуге үйретті. Оның мақсаты – қазақ баласына білімнің жарығын жеткізу болды.
- Ахмет Байтұрсынұлы қазақ ұлттық журналистикасының негізін қалаушылардың бірі саналады. 1913 жылы ол «Қазақ» газетін ұйымдастырып, бас редактор қызметін атқарды.
- Бұл басылымда ол ағарту, тіл, әдебиет, тарих және саясат тақырыптарын көтерді. Газет ұлт санасын оятып, қазақ қоғамындағы реформалық ойлардың ошағына айналды.
- Ғалым тек журналист емес, сонымен қатар тіл білімінің негізін салушы еді. Оның зерттеулері қазақ тілін жеке ғылыми пән ретінде қалыптастыруға мүмкіндік берді.
- 1912 жылы Ахмет араб жазуын қазақ тіліне бейімдеп, жаңа әліпби – «Жаңа емлені» енгізді. Бұл жазу 1929 жылға дейін ресми түрде қолданылды.
- Ол қазақ тілінің тұңғыш грамматикасын «Тіл – құрал» деген атпен жазды. Бұл еңбек мектептер мен оқу орындарындағы басты оқулыққа айналды.
- «Әдебиет танытқыш» атты еңбегі қазақ әдебиеттану ғылымының алғашқы ғылыми негізін қалады. Онда әдеби жанрлар мен көркем сөздің табиғаты терең талданған.
- Ахмет Байтұрсынұлы «Алаш» қозғалысының белсенді мүшесі болды. Ол ұлт автономиясын, тіл мен білімнің дамуын, халықтың өзін-өзі басқаруын жақтады.
- 1917 жылы ол басқа зиялылармен бірге «Алаш» партиясын ұйымдастыруға қатысты. Партия бағдарламасы білім мен ғылымды, мәдениетті өркендетуге бағытталды.
- Ахметтің көзқарасы гуманизм мен ағартушылыққа негізделді. Ол қоғамның өркендеуі үшін ең алдымен адамның сана-сезімін тәрбиелеу қажет деп санады.
- Оның ғылыми еңбектері айқын, дәл және практикалық сипатымен ерекшеленді. Ахмет күрделі тілдік құбылыстарды қарапайым әрі түсінікті тілмен түсіндіре білді.
- Ол тек оқулықтар жазып қана қоймай, мұғалімдерге арналған әдістемелік құралдар дайындады. Бұл еңбектер ұлттық мектеп жүйесінің дамуына зор ықпал етті.
- Ғалым поэзия мен аударма саласында да айрықша талант иесі болды. Ол И.Крылов, А.Пушкин және Л.Толстой шығармаларын қазақ тіліне шеберлікпен аударды.
- 1929 жылы Ахмет Байтұрсынұлы «ұлтшылдық» айыбымен тұтқындалып, айдауға жіберілді. Кейін босатылғанымен, 1937 жылы қайта ұсталып, сол жылы атылды.
- Оның есімі ұзақ жылдар бойы айтылмай, еңбектері тыйым салынған күйде қалды. Тек 1988 жылы ғана ресми ақталып, халқына қайта оралды.
- Бүгінде Ахмет Байтұрсынұлының атымен университеттер, көшелер мен мектептер аталады. Оның мұрасы ғылыми айналымға енген және жастарға үлгі ретінде оқытылуда.
- Ахмет Байтұрсынұлы – өз халқының болашағы үшін өмірін арнаған ұлт ұстазы. Оның идеялары мен еңбектері қазақ тілінің, мәдениетінің және руханиятының дамуына мәңгілік бағыт береді.
Ахмет Байтұрсынұлының өмір жолы – елін сүйген ер азаматтың тағдыры. Ол білім мен тілдің халықты біріктіретін күш екенін дәлелдеді. Оның мұрасы бүгінгі ұрпаққа рухани бағыт-бағдар беріп отыр. Ұлт ұстазының есімі қазақ тарихында мәңгілік сақталады. Оның өнегелі еңбегі – болашаққа жол ашқан жарық шам іспетті.
Добавить комментарий