Сахалин шығанағы туралы 31 қызықты мәліметтер

Қазақстаннан алыс жатқан Ресейдің қиыр шығысында табиғаты ерекше аймақтар көп. Солардың бірі – Сахалин шығанағы, ол Солтүстік мұхит пен Охот теңізінің су жүйесін байланыстыратын ірі табиғи кеңістік болып саналады. Бұл аймақ өзінің қатал климаты мен қайталанбас экожүйесімен ерекшеленеді. Мұнда адам мен табиғаттың өзара ықпалы айқын сезіледі: мұхиттың қуаты мен адамның еңбегі бір-бірімен тығыз байланысты. Шығанақ ғылыми зерттеулер үшін де, экономикалық мақсатта да үлкен маңызға ие. Ендеше, осы теңіз қақпасының терең тарихы мен табиғи сырларына үңіліп көрейік.

1. Сахалин шығанағы Охот теңізінің солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан және Сахалин аралының солтүстігін шайып жатыр. Ол арал мен Азия материгінің арасын бөліп тұрады. Географиялық орны оны өзен мен теңіз арасындағы өтпелі аймаққа айналдырады.
2. Шығанақ солтүстіктен оңтүстікке қарай 200 километрден астам созылып жатыр. Оның орташа ені 50 километр шамасында, ал ең терең жері 30 метрге дейін жетеді. Сондықтан ол Охот теңізінің басқа бөліктеріне қарағанда анағұрлым таяз.
3. Шығанақтың шығыс жағында Тонино-Анив түбегі орналасқан, ал батыс бөлігі Хабаров өлкесінің жағалауымен шектеседі. Мұндай орналасу судың ерекше айналымын қалыптастырады. Мұнда толқын ағындары жиі байқалып, кейде аспаннан да анық көрінеді.
4. Аймақ климаты қатал әрі құбылмалы. Қыста мұз қалың қабат түзіп, сәуірге дейін ериді. Жазда судың температурасы 10–12 градус шамасында ғана болады, сондықтан шомылу сирек кездеседі.
5. Шығанаққа көптеген өзендер құяды, олардың ішіндегі ең ірісі – Амур. Өзен сулары теңізге тұщы су мен қоректік элементтер әкеледі. Бұл өз кезегінде теңіз тіршілігінің бай болуына ықпал етеді.
6. Тұщы және тұзды судың араласуы ерекше экожүйе қалыптастырған. Мұнда теңіз және өзен балықтарының түр-түрі кездеседі: горбуша, кета, сиг және майшабақ. Сол себепті шығанақ балықтардың уылдырық шашатын маңызды орны болып саналады.
7. Қыста Сахалин шығанағының мұз үстінде итбалықтарды көруге болады. Олар тыныш жағалауларды демалып, төлдеу үшін таңдайды. Кейде жануарлар адамдарға жақын жерлерге де шығып жатады.
8. Бұл аймақ қатты желдерімен белгілі. Маусымдық муссондар ауа ағындарын жиі өзгертеді. Мұндай жағдай желкенді спорт түрлерін дамытуға да мүмкіндік береді.
9. Шығанақ маңында балық шаруашылығы жақсы дамыған. Мұнда треска, минтай, камбала және албырт тұқымдас балықтар ауланады. Жергілікті кәсіпорындар өнімдерін Ресейдің басқа өңірлеріне экспорттайды.
10. Жағалауда шағын ауылдар орналасқан, тұрғындар дәстүрлі түрде балық аулап, теңіз өнімдерін өңдеумен айналысады. Қатаң климатқа қарамастан, бұл қауымдар өз өмір салтын ғасырлар бойы сақтап келеді.
11. Ғалымдар шығанақ түбін және су ағындарының бағытын жиі зерттейді. Бұл деректер экожүйенің өзгерісін және климаттың әсерін түсінуге көмектеседі. Алынған мәліметтер табиғатты қорғау бағдарламаларында қолданылады.
12. Шығанақ суларында планктон көп кездеседі, ол теңіз тіршілігінің басты қорек көзі болып табылады. Осы себепті мұнда жыл сайын мыңдаған балық пен теңіз сүтқоректілері жиналады. Биологтар мұндай аймақтарды «тірі зертхана» деп атайды.
13. Сахалин маңында сирек кездесетін құстар мекендейді, соның ішінде теңіз бүркіті мен суқұзғын бар. Олар жағалаудағы жартастар мен шағын аралдарға ұя салады. Көктемде оңтүстіктен оралып, табиғи тепе-теңдікті сақтауға үлес қосады.
14. Жағалауда жиі тұман түседі. Суық ағындар жылы ауамен түйіскенде қою бу қабаты пайда болады. Теңізшілер үшін мұндай құбылыс кеме жүргізуді қиындатады.
15. Шығанақтың жағалауы ирек пішінді, көптеген мүйістер мен бұғаздардан тұрады. Құмды аралдар мен шөгінділер теңіз көрінісін ерекше етеді. Бірақ мұндай рельеф порт құрылысына кедергі келтіреді.
16. Жаз мезгілінде шығанақта медузалар көптеп кездеседі. Күн сәулесі түскенде олардың мөлдір денесі су бетінде әдемі жарқырайды. Биологтар оларды теңіз дыбыстарын зерттеу үшін пайдаланады.
17. Жағалауда қалың қылқан жапырақты ормандар өседі. Мұнда шырша, самырсын және балқарағай кең тараған. Бұл өсімдіктер топырақты шайылудан қорғайды және жануарлар үшін мекен болады.
18. Қыста мұз қатқанда жағалауда мұз жармалары мен үйінділері түзіледі. Мұздың қалыңдығы кейде бір метрден асады. Жергілікті тұрғындар оны қысқы жол ретінде пайдаланады.
19. Шығанақта су деңгейінің көтерілуі мен төмендеуі жиі байқалады. Кей кездері айырмашылық екі метрге дейін жетеді. Бұл құбылыс теңіз флорасы мен фаунасына тікелей әсер етеді.
20. Мұнда Сахалин мен материкті байланыстыратын теңіз қатынасы бар. Кеме қатынасы жазда да, қыста мұз үстімен де жүзеге асырылады. Бұл аймақтың стратегиялық маңызын арттырады.
21. Сахалин шығанағы түбінен мұнай мен газ қоры табылған. Алайда олардың игерілуі табиғатқа зиян келтірмеу үшін мұқият бақыланады. Экологтар тек экологиялық таза технологияларды қолдануды талап етеді.
22. Жақын маңда табиғи ыстық бұлақтар бар. Олардың температурасы 50 градусқа дейін жетеді және туристер арасында танымал. Бұл геотермалдық белсенділіктің айқын дәлелі болып саналады.
23. Көктемде жағалауға мыңдаған ұшып келетін құстар жиналады. Олардың ішінде үйрек, қаз және құтан сияқты түрлер бар. Бұл мезгіл орнитологтар үшін ерекше бақылау кезеңі болып есептеледі.
24. Жергілікті халық ежелден бұл суларды киелі деп санаған. Аңыздарда теңіз рухтарының балықшыларды қорғап жүретіні айтылады. Бұл нанымдар әлі күнге дейін сақталып келеді.
25. Сахалин шығанағы XIX ғасырдағы орыс зерттеушілерінің еңбектерінде жиі аталған. Сол кездегі экспедициялар солтүстік теңіз жолдарын картаға түсіруге үлес қосты. Олардың мәліметтері бүгінгі зерттеулер үшін де маңызды.
26. Жағалау бойында ерекше құмды дюна ландшафттары кездеседі. Олар жел мен толқынның әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Бұл табиғи нысандар аймақтың көркем бейнесін қалыптастырады.
27. Жаз кезінде судағы фитопланктонның көбеюінен теңіз жасыл түске енеді. Бұл құбылыс «теңіздің гүлденуі» деп аталады. Ол экологиялық тепе-теңдікті қадағалау қажеттілігін көрсетеді.
28. Кейде жағаға дауылдан кейін янтарь тастары шығып қалады. Бұл шайырлы тас миллиондаған жылдар бұрын қалыптасқан. Оның табылуы коллекционерлер арасында үлкен қызығушылық тудырады.
29. Геологтардың пікірінше, Сахалин шығанағы жер қыртысының қозғалыстары нәтижесінде пайда болған. Мұнда сейсмикалық белсенділік жиі байқалады. Сол себепті аймақ тұрақты ғылыми бақылауда ұсталады.
30. Сахалинге келген туристер бұл шығанаққа жиі барады. Кешкі уақытта күннің батып, су бетін күміс-қызғылт түске бояған көрінісі ерекше әсер қалдырады. Мұндай көріністер Қиыр Шығыстың ең әдемі пейзаждарының бірі саналады.
31. Табиғаттың қаталдығына қарамастан, Сахалин шығанағы табиғи үйлесімділіктің символына айналған. Мұнда стихия мен тіршілік, адам мен орта бір-бірімен байланысып жатыр. Сол теңіз кеңістігі өмірдің үздіксіз қозғалысын еске салады.

Сахалин шығанағы – табиғат пен адамның өзара байланысын айқын көрсететін ерекше аймақ. Ол тіршіліктің тамыры мен тарихтың тынысын сақтап келеді. Бұл аймақтың сұлулығы мен құдіреті су мен желдің, уақыт пен кеңістіктің мәңгілік қозғалысын бейнелейді.