Әбу Насыр әл-Фараби туралы 19 қызықты мәліметтер

Шығыстың ұлы ойшылдарының тарихы философия, ғылым және өнердің сан ғасырлық дамуын қамтитын кең өріс болып табылады. Азия кеңістігінде орналасқан білім орталықтары әр дәуірде адамдардың дүниетанымын қалыптастырып, түрлі мәдениеттерді тоғыстырды. Даналардың еңбектері келешекке жол көрсететін құнды білім қоры болды. Олардың идеялары шәкірттер арқылы ұрпақтан ұрпаққа жетіп отырды. Осындай көрнекті тұлғалардың қатарында Әбу Насыр әл-Фараби ерекше орын алады, оның көзқарастары шығыстық интеллектуалдық дәстүрдің дамуына ықпал етті. Ойшылдың мұрасы бүгінге дейін өңірдің рухани байлығының маңызды бөлігі саналады.

1. Әл-Фараби әртүрлі халықтардың мәдениеті тоғысқан ортада дүниеге келіп, кең дүниетаным қалыптастырды. Ол білімге құрмет жоғары болған отбасында өсті. Осындай орта оның зеректігін арттырды. Бұл болашақ еңбектеріне негіз болды.
2. Ғұлама сол кезеңдегі ең ірі ғылыми орталықтарда білім алды, онда түрлі саланың білікті ұстаздары жиналатын. Ол философия, логика және музыка бағыттарын меңгерді. Оқу аясының кең болуы ой-өрісін кеңейтті. Мұндай білім оның ғылымға деген көзқарасын тереңдетті.
3. Әл-Фараби бірнеше тілді жетік меңгеріп, көптеген еңбектерді түпнұсқадан оқуға мүмкіндік алды. Ол көне ғалымдардың жазбаларын салыстыра отырып таныды. Бұл оған түрлі мектептердің ойларын талдауға жағдай жасады. Сол арқылы ол жеке көзқарас қалыптастырды.
4. Ғалым көне грек философиясын шығыс ойлау дәстүрімен үйлестіріп түсіндіру арқылы танымал болды. Ол әртүрлі көзқарастарды біріктіруге ұмтылды. Мұндай тәсіл дүниенің тұтас бейнесін жасауға көмектесті. Бұл синтез ғылымда маңызды рөл атқарды.
5. Әл-Фарабидің еңбектері Азиядағы философияның дамуына зор ықпал етті, себебі ол күрделі мәселелерді түсінікті тілмен баяндады. Оның трактаттары оқу орталықтарына тарады. Шәкірттер осы жазбаларды негізгі оқу құралы ретінде пайдаланды. Бұл интеллектуалдық ортаны байытты.
6. Ғұлама логика саласымен айналысып, ой қорытудың нақты жүйесін жасауға тырысты. Ол дәлелдеу тәсілдерін жіктеді. Мұндай зерттеулер таным әдістерін айқындады. Бұл ғылыми ойлауды нығайтты.
7. Әл-Фараби адам мен қоғам арасындағы үйлесімділікті этикалық тұрғыдан қарастырып, әділеттілікке мән берді. Ол адамгершілік ұстанымдардың маңызын атап өтті. Мұндай ойлар моральдық нормалардың қалыптасуына ықпал етті. Еңбектері көпшілікке пайдалы бағыт ұсынды.
8. Ғұламаның «Қайырымды қала» туралы трактаты әділ басқару негіздерін түсіндіретін маңызды еңбек болды. Ол басшының міндеттерін талдады. Мұндай көзқарастар қоғамды жақсартуға бағытталды. Бұл еңбек оның беделін арттырды.
9. Әл-Фараби музыка теориясын зерттеп, әуеннің адам сезіміне әсерін терең түсіндірді. Ол дыбыстардың үйлесімін талдады. Бұл білім музыканттарға бағыт болды. Осылайша өнер саласы дамыды.
10. Ойшыл танымды бақылау, талдау және қорытындылау арқылы жүретін табиғи үдеріс деп қарастырды. Ол білімнің қалай қалыптасатынын түсіндірді. Мұндай пікірлер ғылым дамуын жеделдетті. Бұл еңбектердің маңызын арттырды.
11. Әл-Фараби философия мен діни дәстүрдің өзара байланысын мойындап, олардың рухани үйлесім құра алатынын көрсетті. Ол теңгерім қажеттілігін түсіндірді. Мұндай тұжырымдар мәдени үндестікті күшейтті. Бұл әртүрлі көзқарастарды біріктіруге көмектесті.
12. Ғұлама білім алудың маңызын ерекше атап өтті, өйткені адамның дамуы білімге тәуелді. Ол оқудың тұлғаны жетілдіретінін айтты. Мұндай идеялар оқу жүйелерінің қалыптасуына әсер етті. Бұл ұрпақтардың білімге құштарлығын арттырды.
13. Әл-Фараби түрлі мектеп өкілдерімен пікір алмасып, өз ойларын жетілдірді. Ол пікірталас арқылы жаңа тұжырымдар жасады. Мұндай орта ойлау қабілетін тереңдетті. Бұл ғылымды дамытуға үлес қосты.
14. Ғұламаның еңбектері қолжазба көшірmeleri арқылы көптеген аймаққа таралды. Жазбалар сақталып, кітапханаларға жеткізілді. Олар әр елдің оқырманына қолжетімді болды. Осылай мұрасы кеңінен таралды.
15. Әл-Фараби табиғатты зерттеу арқылы әлем заңдылықтарын түсінуге ұмтылды. Ол бақылаудың маңызын көрсетті. Мұндай идеялар ғылыми ойды дамытуға ықпал етті. Бұл табиғаттану ғылымдарының өркендеуіне жол ашты.
16. Жазба дәстүрінде тілдің маңызын атап өткен ойшыл сөздің дәлдігі танымды күшейтетініне сенді. Ол нақты тұжырым жасаудың маңызын түсіндірді. Мұндай қағидалар білім сапасын жақсартты. Бұл оқу үдерісін тиімді етті.
17. Әл-Фарабидің тәсілдері кейінгі ойшылдарға әсер етіп, олардың жаңа жағдайларда жұмыс істеуіне жол ашты. Олар оның әдістерін дамытты. Мұндай ықпал ұрпақтар арасындағы байланысты нығайтты. Бұл сабақтастықтың сақталуына мүмкіндік берді.
18. Ғұлама адамның санасын зерттей отырып, ойлау мен қабылдау арасындағы байланысты түсіндіруге тырысты. Ол психикалық үдерістерді талдады. Мұндай зерттеулер адам табиғатын тереңірек тануға көмектесті. Бұл оның еңбектерін құнды етті.
19. Әл-Фараби ақиқатты іздеудің маңызын атап өтіп, таным жолында тоқтап қалмауға шақырды. Ол білімге ұмтылудың адамды толықтыратынын айтты. Мұндай қағидалар шәкірттерді ынталандырды. Бұл ғылыми ізденістің жалғасуына серпін берді.

Әбу Насыр әл-Фараби шығыс философиясы мен ғылымының дамуына өлшеусіз үлес қосқан тұлға саналады. Оның еңбектері Азия кеңістігіндегі интеллектуалдық ойдың қалыптасуына ықпал етті. Ғұлама түрлі бағыттарды біріктіре отырып, мәдени байланыстарды нығайтты. Оның идеялары бүгінгі зерттеушілер үшін де маңызды. Сондықтан әл-Фарабидің мұрасы әлемдік рухани тарихтың ажырамас бөлігі болып қала береді.