Рефлекстер туралы 25 қызықты мәліметтер

Адам ағзасы кейде ойланбастан әрекет етеді – бұл автоматты реакциялар рефлекс деп аталады. Олар сыртқы тітіркендіргішке жауап ретінде сана қатысынсыз іске қосылады. Мұндай механизмдер бізді жарақаттан, ыңғайсыздықтан немесе қауіпті жағдайдан қорғайды. Рефлекстердің кейбірі туабітті, ал кейбірі өмір барысында қалыптасады. Олар жүріп-тұруды, тыныс алуды, тамақ ішуді және басқа да маңызды процестерді реттейді. Бұл мақалада рефлекстер туралы таңғалдыратын әрі пайдалы 25 мәлімет ұсынылады.

1. Ең танымал туабітті рефлекс – жаңа туған нәрестедегі Моро рефлексі, бұл балаға кенеттен қозғалыс не дыбыс әсер еткенде қолдарын жан-жаққа жайып жібереді.
2. Тізе соғу рефлексі медицинада жиі қолданылады – дәрігер балғамен тізе асты сіңіріне соққанда, аяқ шапшаң серпіледі, бұл жүйке жүйесінің күйін тексеруге көмектеседі.
3. Көз қарашығының жарыққа бейімделуі – жарық көп түссе, ол тарылып, азайса – кеңейіп, тор қабықты шамадан тыс сәуледен қорғайды.
4. Түшкіру рефлексі мұрын қуысындағы тітіркендіргіштерді сыртқа шығаруға бағытталған және оның соңғы сәтінде оны тоқтату мүмкін емес.
5. Қорқу кезінде ағзада кенеттен қимылсыз қалу немесе бұлшықеттің тырысуы байқалады – бұл рефлекс кей жануарларда жыртқыштан жасырынуға көмектеседі.
6. Жұту процесі тілдің түбіне тамақ тиген сәтте автоматты түрде іске қосылады, бұл тағамның тыныс жолына түсуіне жол бермейді.
7. Көздің жыпылықтауы – рефлекторлық әрекет, ол бөгде зат, жарық немесе жақындап келе жатқан нысан әсерінен іске қосылады.
8. Жылау – нәрестеде болатын табиғи рефлекс, ол ересектердің назарын аударуға көмектеседі және өмір сүру мүмкіндігін арттырады.
9. Рефлекстік әрекет кейде тітіркендіргіштен алшақ жерде пайда болуы мүмкін, өйткені сигнал бірнеше омыртқа сегменттері арқылы таралады.
10. Миы зақымданған адамдарда әдетте тек нәрестелерде байқалатын рефлекстер – мысалы, ұстау рефлексі қайтадан көрінуі мүмкін.
11. Аяқты күйік не ауырсыну тудырған нәрседен шұғыл тарту – ең маңызды қорғаныс механизмдерінің бірі, ол тіпті ауырсыну санаға жетпей тұрып іске қосылады.
12. Ішектің перистальтикалық қимылы сана қатысуынсыз жүреді, бұл ағзаның түнде де ас қорыта алуына мүмкіндік береді.
13. Жөтелген кезде бірнеше бұлшықет тобы бір мезетте іске қосылады, ал ауа ағымы сағатына 160 км жылдамдықпен шығуы мүмкін.
14. Ер адамдарда тіпті ұйқыда да пайда болатын эрекция рефлексі жұлын арқылы басқарылады және миға тікелей байланысты емес.
15. Есіруге сана әсер етпейді – ол басқа адам есінеген кезде де пайда болуы мүмкін, бұл айна нейрондарымен байланыстырылады.
16. Тік тұрып жүру кезіндегі дене тепе-теңдігін сақтау – бұл қалып рефлексінің арқасында жүзеге асады, ол үнемі белсенді күйде болады.
17. Қытықтау кезінде бұлшықеттер жиырылады, алайда өз-өзіңді қытықтау әсер етпейді, себебі күтпегендік факторы жоқ.
18. Рефлекстер жаттығу арқылы күшейтіледі – мысалы, жекпе-жек өнерлерінде қайталанған жаттығулар арқылы реакция уақыты едәуір азаяды.
19. Бұлшықет тонусы тыныштықта да сақталады – бұлшықеттің серпімділігін ұстап тұратын тонус рефлексі арқылы реттеледі.
20. Дәмді немесе хош иісті тағамды көргенде сілекейдің бөлінуі – бұл жүре пайда болатын шартты рефлекс, ол балалық шақта қалыптасады.
21. Мысықтар секілді жануарларда құлаудан кейін денесін қайта түзету рефлексі бар, бұл оларға биіктіктен секіргенде төрт аяғымен түсуге көмектеседі.
22. Ішкі ағзалардың жұмысын реттейтін вегетативті рефлекстер – мысалы, ыстықта қан тамырларының кеңеюі – адам оны сезбесе де, ағзаның тұрақтылығын сақтауға көмектеседі.
23. Адам орнынан кенет тұрған кезде қан қысымының өзгеруін бақылайтын ортостатикалық рефлекс іске қосылып, бас айналу не есінен тану қаупін азайтады.
24. Уақыт өте кейбір рефлекстер әлсірейді немесе мүлдем жоғалады, әсіресе егде жаста немесе жүйке жүйесінде өзгерістер болғанда.
25. Ғалымдар зерттеулерінде қауіп төнген кездегі вздрагивание тәрізді рефлекстер ерлер мен әйелдерде әртүрлі сипатта болатынын анықтаған, бұл эволюциялық бейімделулермен байланыстырылады.

Рефлекстер – адам ағзасының ажырамас бөлігі, олар сана қатысынсыз тіршілікті қолдап, түрлі қауіптен қорғайды. Бұл күрделі механизмдер бізге өз денемізді түсініп, оның ішкі процестерін сезінуге мүмкіндік береді. Кейбірі дүниеге келген сәттен бастап қызмет етсе, өзгелері өмір барысында тәжірибе арқылы қалыптасады. Рефлекстерді зерттеу медицина мен психологияда маңызды орын алады. Олар жүйке жүйесінің құрылымын, жұмысын түсінуге көмектесіп, денсаулықты сақтау мен қалпына келтіруде құнды рөл атқарады.