Динозаврлар дәуірі – жер тарихындағы ең таңғажайып кезеңдердің бірі. Бұл кезеңде алып жыртқыштармен қатар, ерекше қорғаныс жүйесі бар өсімдікқоректі жануарлар да өмір сүрген. Солардың бірі – скутелозавр, шағын болса да табиғаттың керемет бейімделу мысалына айналған ежелгі жаратылыс. Ол өткір тістермен немесе күшті тырнақтармен қорғана алмаған, бірақ табиғат оны ерекше сауытпен жаратқан. Ғалымдар әлі күнге дейін осы жануардың құрылымын, өмір сүру салтын және эволюциялық маңызын зерттеуде. Төменде скутелозавр туралы ең қызықты деректер берілген.
- Скутелозавр шамамен 170–180 миллион жыл бұрын, юра кезеңінің алғашқы және орта бөлігінде өмір сүрген. Ол ең көне сауытты динозаврлардың бірі саналады.
- «Скутелозавр» атауы латын тілінен «қалқанды кесіртке» деп аударылады. Бұл атау оның терісін жабатын сүйекті тақташаларға байланысты берілген.
- Алғашқы қазба қалдықтары 1861 жылы Ұлыбритания аумағынан табылған. Кейіннен осы түрдің іздері АҚШ пен Африкадан да анықталған.
- Скутелозавр құс жамбас тектес динозаврларға жатады және ол анкилозавр мен стегозаврдың ежелгі арғы тегі саналады.
- Оның ұзындығы шамамен екі метрге, салмағы жүз килограмнан аспаған. Басқа динозаврлармен салыстырғанда ол шағын әрі жеңіл болған.
- Ең басты ерекшелігі – терісіне біткен сүйекті сауыт тақташалар. Бұл табиғи қалқан оны жыртқыштар шабуылынан қорғайтын.
- Қалқандар бірнеше қатар бойымен арқа мен бүйір бойына орналасқан. Олардың пішіні мен құрылымы қазіргі қолтырауындардың сауытын еске салады.
- Скутелозаврдың сауытты болғанына қарамастан, ол өте икемді және жылдам қозғала алған. Ұзын артқы аяқтары оған жыртқыштардан қашып құтылуға мүмкіндік берген.
- Алдыңғы аяқтары қысқа болып, денесін тіреп тұруға және қоректену кезінде қолдау қызметін атқарған. Ол кейде артқы аяқтарына тұрып, биік өсімдіктерге жететін болған.
- Скутелозавр – толықтай өсімдікқоректі жануар. Оның тістері жұмсақ жапырақтар мен папоротниктерді шайнауға бейімделген.
- Бұл динозавр құрғақ далалы жазықтарда және сирек орманды аймақтарда тіршілік еткен. Мұндай жерлерде оның азық көзі жеткілікті болған.
- Сүйек қалқандарының арасындағы тері ұсақ қабыршақтармен жабылған. Бұл құрылым дененің икемділігін сақтап, қозғалысты жеңілдеткен.
- Сауыт тек қорғаныс үшін ғана емес, дене температурасын реттеуге де қызмет еткен. Ол күн сәулесін шағылыстырып, жылу балансын сақтауға көмектескен.
- Сыртқы келбеті бойынша скутелозавр кішірейтілген анкилозаврға ұқсайды, бірақ оның құйрығында булава болмаған. Ұзын әрі жұқа құйрығы тепе-теңдік сақтауға қажет болған.
- Скутелозаврдың көру және есту қабілеттері жақсы дамыған. Бұл оған қауіп-қатерді ерте байқауға мүмкіндік берген.
- Ғалымдар оның шағын топ болып өмір сүргенін болжайды. Осындай мінез-құлық жыртқыштардан қорғануды жеңілдеткен.
- Палеонтологтар тапқан іздер скутелозаврлардың бір бағытта жиі жүргенін көрсетеді. Бұл олардың белгілі бір аумақты иемденгенін дәлелдейді.
- Жас скутелозаврлар сауытсыз туған, сүйек тақташалары өсе келе қалыптасқан. Сондықтан олардың балапандары жыртқыштарға жиі жем болған.
- Қорғаныс қабаты орташа көлемді жыртқыштардың тістеуін де тоқтата алатындай мықты болған. Бұл оның табиғи қалқанының тиімділігін дәлелдейді.
- Скутелозавр сауытты динозаврлардың эволюциясындағы маңызды буын болып саналады. Ол кейінгі ірі түрлердің қалыптасуына жол ашқан.
- Ғылыми реконструкцияларда оның терісі сұр-қоңыр түсті, дақты өрнекпен бейнеленеді. Мұндай түс қоршаған ортамен үйлесіп, жасырынуға мүмкіндік берген.
- Скутелозавр көпшілікке онша таныс болмаса да, палеонтология үшін ерекше маңызға ие. Ол ежелгі табиғаттағы қорғаныс тетіктерінің қалай дамығанын түсінуге көмектеседі.
Скутелозавр – табиғаттың керемет бейімделу мысалы. Оның сауытты денесі мен өмір сүру тәсілі эволюцияның даналығын айқын көрсетеді. Кішкентай болса да, бұл жануар өз заманының мықты тірі қалушысы болған. Осындай ежелгі жаратылыстарды зерттеу арқылы адамзат Жердегі тіршіліктің даму жолын тереңірек түсінеді.
Добавить комментарий