Адам ағзасындағы ең таңғажайып мүшелердің бірі – жүрек. Ол өмір бойы тоқтаусыз соғып, бүкіл денеге қан айдайды. Жүрек соғысының толқыны қан тамырлар арқылы сезіліп, оны пульс деп атайды. Бұл көрсеткіш қарапайым көрінгенімен, ағзаның жағдайы мен денсаулығы туралы көп нәрсе айтып бере алады. Ежелгі заманда дәрігерлер адамның пульсін ұстап, ауруын немесе шаршауын анықтай алған. Қазіргі медицинада да пульс маңызды диагностикалық көрсеткіш саналады және ол арқылы жүректің, қан айналымының, тіпті жүйке жүйесінің жұмысы бағаланады. Төменде пульс туралы ең қызықты деректер ұсынылады.
- Пульс – жүректің жиырылуы кезінде артерия қабырғаларының ырғақты тербелісі. Әрбір соғу кезінде қан қысымы тамыр бойымен толқын түрінде тарайды.
- Ересек адамның қалыпты пульсі минутына шамамен 60–80 соққы аралығында. Ал спортшыларда бұл көрсеткіш әлдеқайда төмен болуы мүмкін.
- Жаңа туған сәбилердің жүрегі өте жиі соғады – минутына 140 ретке дейін. Жас ұлғайған сайын жүрек соғу жиілігі баяулайды.
- Әйелдердің пульсі ерлерге қарағанда сәл жоғары. Бұл жүректің көлемі мен зат алмасу қарқынының айырмашылығына байланысты.
- Пульс тәулік уақытына қарай өзгереді. Таңертең ол жиілейді, ал түнде қан қысымының төмендеуімен бірге баяулайды.
- Эмоция жүрек ырғағына тікелей әсер етеді. Қорқу, қуану немесе ашулану кезінде жүрек жиі соғады, ал тыныштық пен медитация кезінде баяулайды.
- Дене белсенділігі жүрек соғуын жиілетеді, бірақ жаттыққан адамдарда керісінше жүрек үнемді жұмыс істейді. Күшті миокард аз соққымен де жеткілікті қан айдай алады.
- Жануарларда пульс жиілігі олардың көлеміне байланысты өзгереді. Мысалы, тышқанда минутына шамамен 1000 соққы болса, китте бар-жоғы 10 соққы болады.
- Пульсті тек білек емес, мойын, самай, сан немесе табан тұсынан да өлшеуге болады. Дәрігерлер зерттеу мақсатына қарай түрлі нүктелерді пайдаланады.
- Жүрек соғысын болашақ сәбиден де байқауға болады. Жүктіліктің алтыншы аптасында-ақ ұрықтың жүрегі соға бастайды.
- Ауру кезінде пульс жиіленеді. Бұл ағзаның қорғаныс реакциясы, ол оттегі мен қоректік заттарды тезірек жеткізуге тырысады.
- Су азайғанда немесе қан жоғалтқанда пульс әлсіреп, жиілейді. Мұндай жағдай қауіпті және шұғыл көмек қажет етеді.
- Суықта пульс баяулайды, себебі ағза жылуды сақтау үшін метаболизмді төмендетеді. Сондықтан суық ауа райында жүрек соғысы бәсеңдейді.
- Керісінше, ыстықта жүрек соғысы жиілейді. Жылу әсерінен қан тамырлары кеңейіп, жүрек жұмысы күшейеді.
- Темекі мен кофеин пульсті уақытша арттырады. Бұл заттар жүйке жүйесін қоздырып, қан қысымын көтереді.
- Йога мен тыныс алу жаттығуларымен айналысатын адамдар жүрек ырғағын басқаруды үйренеді. Олар тыныс арқылы пульсті баяулата алады.
- Пульс ағзадағы жасырын аурулардың белгісі болуы мүмкін. Мысалы, жүрек соғуының ретсіздігі аритмия немесе қалқанша безінің бұзылыстарын көрсетуі ықтимал.
- Ежелгі Қытайда дәрігерлер адамның жасын, сырқатын және көңіл-күйін тек пульсті ұстап анықтай білген. Бұл әдіс «пульстік диагностика» деп аталған.
- Қазіргі фитнес-білезіктер мен смарт-сағаттар пульсті оптикалық датчик арқылы өлшейді. Олар жарықтың қан ағынына шағылуын талдап, жүрек соғу жиілігін анықтайды.
- Медицинада пульстің бірнеше түрі бар: жұмсақ, қатты, әлсіз, жиі және кернеулі. Әр түрі ағзаның жағдайын сипаттай алады.
- Дені сау адамда пульс тыныс алуға байланысты өзгереді: дем алғанда жиілеп, дем шығарғанда баяулайды. Бұл құбылыс тыныс аритмиясы деп аталады және ол қалыпты жағдай.
- Максималды пульсті анықтау үшін «220 минус жас» формуласын қолданады. Бұл жаттығу қарқындылығын бақылауға мүмкіндік береді.
- Ең баяу пульс Даниялық спортшыда тіркелген – минутына бар болғаны 27 соққы. Бұл жүректің ерекше күшті әрі үнемді жұмыс істейтінін дәлелдейді.
Пульс – өмірдің ырғағын бейнелейтін көрсеткіш. Ол әр эмоцияға, қозғалысқа және қоршаған орта өзгерісіне жауап береді. Жүрек соғысын бақылау өз ағзаңды жақсы түсінуге және аурудың алғашқы белгілерін уақытында байқауға көмектеседі. Өзін тыңдай білетін адам ұзақ әрі сапалы өмір сүру мүмкіндігіне ие болады.
Добавить комментарий