Птеранодон туралы 32 қызықты мәліметтер

Ежелгі Жердің аспаны мен мұхиттарын бүгінгі күнге дейін ғалымдар қызығушылықпен зерттеп келеді. Сол дәуірде тіршілік еткен жануарлардың арасында ерекше назар аудартатыны – птерозаврлар, яғни ұшатын бауырымен жорғалаушылар. Солардың ішіндегі ең әйгілі өкілі – птеранодон, мезозой кезеңінің нағыз әуе иесі. Ұзын қанаттары мен басындағы айрықша айдары бар бұл жаратылыс ежелгі табиғаттың шеберлігін дәлелдейді. Оның сымбаты мен ұшу шеберлігі адамзатты әлі күнге дейін таңғалдырып келеді. Төменде птеранодон туралы 32 қызықты дерекпен танысыңыз.

1. Птеранодон шамамен 70 миллион жыл бұрын, бор дәуірінің соңында өмір сүрген. Ол кезде климат жылы, ал құрлықтардың орналасуы қазіргіден мүлде бөлек болған.
2. Оның атауы грек тілінен аударғанда «қанатсыз тіс» дегенді білдіреді. Бұл атау «pteron» – қанат және «anodon» – тіссіз сөздерінен шыққан.
3. Птеранодонның ерекшелігі – ауыз қуысында тістің болмауы. Бұрынғы птерозаврлардан айырмашылығы, ол тегіс тұмсықпен балық ұстаған.
4. Ересек еркектердің қанаттарының құлашы жеті метрге дейін жеткен, ал дене салмағы бар болғаны 20–25 килограмм шамасында болған.
5. Оның қанаттары тері мен бұлшық еттен тұратын жұқа жарғақтан құралған. Бұл құрылым ұшу кезінде серпімділік пен беріктік беріп отырған.
6. Птеранодон теңіз үстінде сағаттап қалықтап, ауа ағындарын пайдаланып, энергиясын үнемдей алған.
7. Басындағы ұзын айдары тек сән үшін емес, ұшу кезінде тепе-теңдікті сақтауға арналған табиғи руль қызметін атқарған.
8. Еркек пен ұрғашы даралардың айырмашылығы айқын болған: еркектердің айдары үлкен әрі артқа қарай созылған, ал аналықтардың айдары кішілеу.
9. Птеранодонның қаңқасы өте жеңіл болғанымен, құрылымы берік еді. Сүйектерінің іші қуыс болғандықтан, ол ауада оңай қалықтаған.
10. Бұл жануар негізінен теңіз балығымен қоректенген. Ол судың үстінен ұшып өтіп, тұмсығымен олжасын іліп әкеткен.
11. Оның бас сүйегінің ұзындығы бір метрден асқанымен, миы салыстырмалы түрде шағын болған.
12. Птеранодонның қазба қалдықтары көбіне АҚШ-тың Канзас, Оңтүстік Дакота және Вайоминг штаттарынан табылған.
13. Бұл аймақтарда табылған сүйектер ғалымдарға оның толық анатомиясын қалпына келтіруге мүмкіндік берді.
14. Птеранодон заманауи құстар сияқты жерден тік ұша алмаған. Ол, шамасы, жартастан немесе теңіз толқынының желін пайдаланып көтерілуі мүмкін.
15. Оның өткір тырнақтары олжа ұстауға немесе демалу кезінде жартастарға ілінуге көмектескен.
16. Птеранодондар динозаврлар емес, жеке топ – птерозаврлар отрядына жатады.
17. Денесін ұсақ талшықтар жапқан, олар алғашқы қауырсындардың бастамасы болуы мүмкін.
18. Зерттеушілер птеранодонның көру қабілеті өте жақсы болғанын айтады. Ол судың бетіндегі балықты биіктен-ақ байқай алған.
19. Есту қабілеті де дамыған, бұл оған жел бағытын анықтауға және қауіптен қашуға мүмкіндік берген.
20. Птеранодондар теңіз жағалауларында колония болып ұя салған. Аналықтар жұмыртқаларын жартастың қуыстарына қойған.
21. Балапандары жұмыртқадан шыққан соң көп ұзамай-ақ ұша алған. Бұл олардың тіршілік ету мүмкіндігін арттырған.
22. Денесінің түсі, болжам бойынша, сұр немесе қоңырқай реңкте болған. Мұндай түс теңіз үстінде жақсы бүркемеленуге көмектескен.
23. Қанаттары жіңішке болғандықтан, ол құстар сияқты жылдам бұрылыс жасай алмаған, бірақ ауада ұзақ қалқи алған.
24. Птеранодон ашық мұхиттар арқылы ұзақ қашықтықтарға ұшып, азық іздеуге қабілетті болған.
25. Оның тыныс алу жүйесі құстардікіне ұқсас болған – ауа өкпе арқылы екі бағытта өтіп, ағзаға көбірек оттек жеткізген.
26. Бұл жаратылыс бор дәуіріндегі экожүйеде маңызды рөл атқарған, теңіз балықтарының санын реттеп отырған.
27. Кейбір жас даралар ірі теңіз жыртқыштарының, мысалы, мозазаврлардың олжасына айналған болуы мүмкін.
28. Әлемнің ірі музейлерінде птеранодонның толық қаңқалары қойылған. Олардың көпшілігі шынайы сүйектерден жиналған.
29. Мәдениет пен кинода птеранодон көбінесе «динозаврлар дәуірінің белгісі» ретінде бейнеленеді, бірақ ол динозаврларға тікелей қатысы жоқ.
30. Қазіргі заманғы ғалымдар оның ұшу динамикасын зерттеу үшін компьютерлік модельдерді пайдаланып, тіпті ұшақ аэродинамикасымен салыстырады.
31. Кейбір есептер бойынша, птеранодон қанат қақпай-ақ жүз шақырымнан астам қашықтыққа ұша алған.
32. Бұл ұшатын жыртқыш птерозаврлар арасында ең танымал және ең көп зерттелген түр болып саналады.

Птеранодон – табиғаттың ұшу өнерін шыңға жеткізген тіршілік иесі. Ол ежелгі аспанның нағыз иесі атанып, эволюцияның ғажайып мүмкіндігін көрсетті. Уақыт өткен сайын жаңа қазба деректер оның өмірі мен мінез-құлқы туралы түсінігімізді кеңейтіп келеді. Птеранодон адамзатқа Жер тарихының тереңдігін және табиғаттың шексіз шығармашылығын еске салады.