Бұқар жырау туралы 30 қызықты мәліметтер

Қазақтың поэтикалық дәстүрі ғасырлар бойы қалыптасып, ауызша шығармашылық пен терең философиялық ойды біріктірді. Жыраулар өткен кезең тағылымын, замана тынысын және болашақ жөніндегі толғанысты ұрпаққа жеткізіп отырды. Осындай даналыққа толы мұра иелерінің арасында ел болмысына зор ықпал еткен тұлғалар болды. Солардың бірі – Бұқар жырау, оның өнегелі сөздері қазақ қоғамының моральдық бағыт-бағдары мен саяси өміріне әсер етті. Оның жырлары халық жадында сақталып, ұрпақтан ұрпаққа тарады. Уақыт өте келе жырау тұлғасы ұлттық мәдениеттің аса маңызды нышанына айналды.

1. Бұқар жырау XVIII ғасырдың ең беделді ойшылдарының бірі саналады, оның айтқан сөздері замандастары арасында үлкен ықпалға ие болды. Ол әрдайым салмақты кеңес бере алатын қасиетімен танылды. Оның пікірлері ел басшыларына күрделі шешім қабылдауға жәрдемдесетін. Осы жағдай жыраудың абыройын арттырды.
2. Бұқар жыраудың туған жері қазіргі Павлодар өңірімен байланыстырылады, сол аумақта оның тайпасының қоныстары болғаны айтылады. Бұл деректер ауызша шежіреге негізделген. Сол арқылы жыраудың шыққан тегі туралы мәліметтер сақталған. Тарихи орындар да осы негізде айқындалған.
3. Жырау бала кезінен-ақ сөзге, даналыққа мән беретін ортада тәрбиеленді, бұл оның дүниетанымының қалыптасуына ықпал етті. Аға буын өсиет пен өнегені жас ұрпаққа жеткізіп отырған. Осындай рухани орта қабілетінің ерте ашылуына себеп болды. Кейін бұл қасиеттер шығармашылығына негіз болды.
4. Бұқар жырау әрдайым адамгершілікке сүйенетін шешімдерді ұсынумен танылды. Оның сөздері әділдікке үндеді. Мұндай ойлар қоғамның әр саласына әсер етті. Насихаттары ел ішінде бірлікті сақтауға көмектесетін.
5. Жыраудың философиясында халық бірлігі мәселесі ерекше орын алды, ол бұл ойды көптеген жырларында қозғады. Осындай толғаныстар елдің ынтымағын нығайтты. Тыңдаушылар бір-біріне қолдау көрсетудің маңызын түсінді. Бұл идея оның мұрасының өзегіне айналды.
6. Бұқар жырау Абылай ханның сенімді кеңесшісі болды, олардың ынтымақтастығы ұзақ жылдарға созылды. Поэт ел билеушісінің ақылшысы ретінде ерекше рөл атқарды. Абылай хан оның әр пікірін құрметтеген. Бұл байланыс тарихта елеулі із қалдырды.
7. Жырау билік, әділет және қоғам алдындағы жауапкершілік тақырыптарын жиі көтерді. Ол ел басқарудың мәні туралы терең ой толғаған. Жыр жолдары адалдықты басты қағида ретінде көрсетті. Бұл тұжырымдар бүгін де өзекті.
8. Бұқар жыраудың өлеңдері терең мазмұнымен және әсерлі бейнелілігімен ерекшеленді, сондықтан оны тыңдағандар ойды тез қабылдайтын. Образдылық сөз қуатын күшейтті. Әрбір ой анық әрі мәнді жеткізілді. Бұл оның жырларын есте сақтауға жеңіл етті.
9. Жырау жас буынды тәрбиелеуге арналған өсиеттер қалдырды, олар дұрыс жолды таңдауға бағыт беретін. Мұндай жырлар адамгершілік құндылықтарды қалыптастырды. Жастар өсиетке құлақ асатын. Бұл ұлттың рухани жалғастығын қамтамасыз етті.
10. Ақынның шығармалары ауызша орындалатындықтан, тыңдаушы оның сөзін тікелей сезінетін. Дауыстың күші әсерді арттырды. Ауызша орындалған жыр жазба нұсқадан өзгеше қабылданды. Сондықтан жыраудың орындаушылық өнері ерекше маңызға ие болды.
11. Бұқар жырау татулықты аса мәнді құндылық деп санады, себебі бейбіт өмір дала тыныштығының негізі болды. Ол мәмілеге келу мүмкіндігін жоғары бағалады. Бейбіт күн шаруашылықтың дамуына жол ашатын. Осы ой оның жырларында жиі көрініс тапты.
12. Жырау үлкенді құрметтеуді адамның басты қасиеттерінің бірі деп атап өтті. Ол отбасының маңызын еске салды. Тәлім алған жастар бұл қағидаларды негізге алды. Осылайша ұлттық әдеп-ғұрыптар сақталды.
13. Бұқар жыраудың жырларында өмірдің өткіншілігі туралы толғаныстар жиі кездеседі. Ол адамдарды сәт сайынғы өзгерісті сезінуге шақырды. Мұндай ойлар адамды өз ісіне мұқият болуға үйретті. Осы арқылы тағдырдың қадірін түсіндірді.
14. Жырау кейбір оқиғаларды алдын ала болжағандай әсер қалдырды, бұл оның беделін одан әрі арттырды. Замандастары мұндай сөздерді көрегендік деп санаған. Бұлар халық арасында ерекше құрмет тудырды. Жыраудың даңқы осылай нығайды.
15. Бұқар жырау ерлік туралы көп айтты, туған жерді қорғауда батылдықтың жоғары рөл атқаратынын жеткізді. Ол жауынгерлерге рух берді. Шешімділікке шақыратын ойлар ерекше серпін сыйлады. Бұл сөздер талай адамның жігерін шыңдады.
16. Жырау байлыққа шектен тыс құмарту адамды әлсірететінін айтып, рухани жетілуге көбірек көңіл бөлуді ұсынды. Ол дүниеқоңыздықты сынады. Тыңдаушылар мұндай өсиетті өмірлік бағыт ретінде қабылдады. Осылайша қоғамда моральдық тепе-теңдік сақталды.
17. Бұқар жырау жырларында өзара көмек туралы жиі айтты, себебі ынтымақ қоғамды нығайтады. Ол адамдарға бір-біріне сүйенуді еске салды. Бұл ойлар қауым ішіндегі байланысты күшейтті. Осындай қағидалар әлі де маңызды.
18. Жырау күрделі тарихи кезеңдерде ел бірлігін сақтауға үлес қосты. Ол жұртты сабыр мен татулыққа шақырды. Оның сөздері топтасудың қайнар көзіне айналды. Бұл көптеген қиындықтарды еңсеруге жол ашты.
19. Бұқар жырау кішіпейілдікті асыл қасиет деп таныды. Ол адамдарды сабырлы болуға үндеді. Мұндай ойлар жанжалдарды болдырмауға көмектесетін. Бұл қоғамда өзара сыйластықты арттырды.
20. Жырау адамдарға әр қадамды ойлана жасауды ескертіп, асығыс шешімнің зиянын көрсететін. Ол болашақты ойлауға шақырды. Тыңдаушылар оның даналығын жоғары бағалады. Жырау кеңестері дұрыс шешім қабылдауға көмектірді.
21. Бұқар жырау табиғатты қадірлеуді адамның негізгі парызы деп санады. Ол адам мен табиғаттың ажырамас байланысын меңзеді. Жырлар табиғатты аялауға үндеді. Бұл ой экологиялық түсініктің қалыптасуына әсер етті.
22. Жырау ішкі тыныштық адамның күшін арттыратынын айтып, сабырды сақтауға шақырды. Ол өзгерістерге төтеп беру үшін рухани беріктікті маңызды санады. Халқына тірек боларлық ойлар қалдырды. Бұл сөздер саналы өмірге бағыт берді.
23. Бұқар жырау ата-баба рухын ерекше құрметтеді, себебі өткенді білу рухани тұтастықты сақтайды. Ол жұртты тарихи жадын құрметтеуге шақырды. Мұндай түсінік бірлікті бекітті. Бұл құндылық бүгінге дейін жалғасып келеді.
24. Жырау даладағы көптеген рулар аралап, түрлі адамдармен кездескен, бұл оның дүниетанымын кеңейтті. Жол үстіндегі әңгімелер оған жаңа тәжірибе берді. Ол әр оқиғадан қорытынды жасай білді. Мұндай сапарлар оның шығармашылығын байытты.
25. Бұқар жыраудың жырлары жеке сезімдер мен тарихи оқиғаларды терең мәнмен ұштастырды. Ол ойды әсерлі жеткізу үшін көркемдік тәсілдерді шебер қолданды. Осылайша өрнекті жырлар дүниеге келді. Мұндай стиль тыңдарманға ерекше әсер етті.
26. Жырау күрделі ойларды қарапайым тілмен жеткізе алды. Ол сөзді түсінікті әрі дәл қолданатын. Бұл оның шығармасын кең аудиторияға жақын етті. Сондықтан жырлары халық есінде сақталды.
27. Бұқар жыраудың көптеген өлеңдері ауызша дәстүр арқылы бүгінге жетті. Халық жадында сақталған жырлар ұрпақтан ұрпаққа таралды. Түрлі рулар өкілдері оны қайта жазып, жеткізіп отырды. Осылайша жыраудың мұрасы жоғалмай сақталды.
28. Жырау уақыттың адам өмірін өзгертетінін айтып, тағдырды қабылдаудың маңызын түсіндірді. Ол адамдарды төзімділікке шақырды. Мұндай ойлар адамның рухани қуатын күшейтті. Бұл жырлар талай жанға демеу болды.
29. Бұқар жырау әділдікті басты қағида деп санап, әділ мінез қоғамдағы тәртіпті сақтайтынын айтты. Ол жұртты тура жолдан таймауға шақырды. Бұл кеңестер дау-жанжалдың алдын алуға көмектесетін. Сол арқылы қоғамда бірлік нығая түсті.
30. Бұқар жыраудың мәдениетке қалдырған мұрасы ғасырлар өтсе де өз маңызын жоғалтпады. Оның шығармашылығы зерттеушілерге шабыт береді. Жырлар арқылы сол дәуірдің дүниетанымы тереңірек танылады. Сондықтан Бұқар жырау рухани даналықтың символына айналды.

Бұқар жыраудың мұрасы ұлттық құндылықтардың қалыптасуына зор үлес қосты. Оның өсиеттері қоғамның рухани дамуына ықпал етіп келеді. Жыраудың терең ойлары татулық пен әділдік идеясын насихаттады. Бұл мұраның өміршеңдігі оның сөзінің салмағын дәлелдейді. Сол себепті Бұқар жыраудың есімі қазақ тарихында мәңгілік орын алады.