Ежелгі дәуірлерде Жер бетінде сан алуан алып динозаврлар өмір сүрген. Олардың кейбірі қорқынышты жыртқыштар болса, енді бірі – табиғаттың шебер жасаған қорғаныс шедеврлері. Солардың ішінде ерекше көзге түсетіні – нодозавр. Бұл ерекше сауытты жануар туралы ғылым көп мәлімет жинап үлгерді, алайда әлі де көптеген құпиялар сақталып отыр. Бүгінгі мақалада нодозаврға қатысты сирек естілетін әрі танымдық деректер ұсынылады. Олар доисториялық тіршіліктің қандай болғанын жақсырақ түсінуге көмектеседі.

Нодозавр шамамен 110 миллион жыл бұрын, бор дәуірінің орта кезеңінде тіршілік еткен.
Оның атауы латынның «nodosus» – «түйін тәрізді» деген сөзінен шыққан, бұл оның денесіндегі сүйекті төмпешіктерге байланысты берілген.
Алғашқы нодозавр қазбалары Солтүстік Америкада табылған, бұл аумақ оның негізгі мекені саналады.
Бұл динозавр анкилозаврлар тобына жатады, бірақ олардың көпшілігінен айырмашылығы – құйрығында сүйекті шоқпары болмаған.
Нодозаврдың денесін сүйектен құралған қалың сауыттар – остеодермдер жапқан, олар оны жыртқыштардан қорғайтын негізгі қалқан болған.
Сонымен қатар, денесінің екі жағында өткір сүйекті тікенектер орналасқан, әсіресе иық пен жамбас маңында жақсы дамыған.
Ересек даралардың ұзындығы 6 метрге дейін жеткен, салмағы 3 тоннадан асқан.
Ол төрт аяқпен жүріп-тұратын, алдыңғы аяқтары артқы аяқтарына қарағанда қысқалау болған.
Мұндай ірі жануар бола тұра, нодозавр тек шөппен қоректенген – жыртқыш болмаған.
Оның тұмсығы тар әрі ұзын болған, бұл оған жерге жақын өскен жұмсақ өсімдіктерді жұлуға мүмкіндік берген.
Тістері кішкентай, жапырақ пішіндес болған және өсімдіктерді шайнап жеуге бейімделген.
Қатты бұтақтармен қоректенуге жарамағандықтан, тек жұмсақ шөп, қырықбуын мен папоротниктерді жеген.
Асқорытуын жақсарту үшін ол ішіне майда тастарды – гастролиттерді жұтып жіберуі мүмкін.
Оның сауытты жабыны тек қорғаныш қана емес, дене температурасын реттеп, қарсыластарға әсер ету үшін де қызмет еткен болуы мүмкін.
Кейбір табылған қазбалар соншалықты жақсы сақталған, тіпті терінің бедері мен іздері көрінетін деңгейде.
2011 жылы Канадада табылған ерекше үлгі ғылым тарихындағы ең керемет динозавр қазбасы ретінде мойындалды.
Бұл табылған динозаврдың сауыттары мінсіз күйінде болғандықтан, оны «бор дәуірінің соғыс кемесі» деп атады.
Осы табылыс арқылы нодозаврдың тері түсі алғаш рет ғылыми түрде анықталып, оның қызыл-қоңыр дақты болғаны белгілі болды.
Мұндай рең жыртқыштардан жасырынуға көмектескен камуфляж қызметін атқарған болуы ықтимал.
Ғалымдар нодозавр жеке-дара тіршілік еткен деп есептейді, себебі бұл тамаққа деген бәсекелестікті азайтады.
Оның иіс сезу және есту қабілеттері аса дамымаған, өйткені негізгі қорғаныш құралы сауыт болған.
Дегенмен, көздері дененің жанында орналасқан, бұл оған жан-жақтағы қозғалысты бақылауға мүмкіндік берген.
Жүру қарқыны баяу болғанымен, сауыт-жабдықтарының арқасында оған шабуыл жасау жыртқыштар үшін қауіпті болған.
Оның негізгі жаулары ретінде акрокантозавр сынды ірі жыртқыштар ғана саналуы мүмкін.
Аналығы жұмыртқаны жерге көмген соң, ұрпағын өз бетімен тіршілік етуге қалдырып кеткен.
Жаңа туған нодозаврлар ересектерге қарағанда әлдеқайда жеңіл және сауыттары толық жетілмеген болатын.
Кейбір қазбаларда кішкентай нодозаврларда жұмсақ сауыт аймақтары болғаны байқалған, олар кейін қатайып қорғанышқа айналған.
Қазіргі сканерлік технологиялардың арқасында оның 3D моделі жасалды, бұл модельдер музейлерде көрсетіліп, фильмдерде қолданылып жүр.
Нодозаврлар туралы зерттеулер ежелгі жануарлар эволюциясының қалай жүргенін, табиғаттың өзін-өзі қорғауға қалай бейімделгенін түсінуге септігін тигізеді.

Қорытындылай келе, нодозавр – табиғат жасаған бірегей тіршілік иесі. Оның құрылымы тіршілік үшін күрестегі қорғаныштың озық үлгісін көрсетеді. Бүгінде оның қалдықтары арқылы біз өткен дәуірлердің құпияларын ашып, эволюция тарихын тереңірек ұғына аламыз. Ғалымдардың қызығушылығы мен зерттеу еңбектері болашақта бұл ерекше жануар туралы жаңа мәліметтер әкелетіні сөзсіз. Нодозавр – ежелгі әлемнің үнсіз, бірақ айбынды куәсі.

🤔Бұл пост қаншалықты пайдалы болды?👇

Бағалау үшін жұлдызшаны басыңыз!