Жеміс түрлерінің арасында бананның алатын орны ерекше. Ол бүкіл әлемде кең таралған, балалар мен ересектерге бірдей ұнайды, әрі ыңғайлы пішіні оны жолда жеуге де, тағамға қосуды да жеңіл етеді. Бірақ бұл тропикалық өнімнің шын мәнінде қаншалықты таңғажайып екенін бәрі бірдей біле бермейді. Оның сыртқы қарапайымдылығының артында биологиялық, экономикалық және мәдени тұрғыдан маңызды қасиеттері жасырынған. Төменде банан туралы сіз білмеген, бірақ білуге тұрарлық 25 ерекше мәлімет берілген.
- Ботаникалық тұрғыдан банан жеміс емес, жидек болып есептеледі, пішіні мен көлеміне қарамастан.
- Өсімдіктің тарихи отаны – Оңтүстік-Шығыс Азия, әсіресе қазіргі Малайзия аумағы, мұнда бананның жабайы түрлері әлі күнге дейін кездеседі.
- Табиғатта қызыл немесе көкшіл түсті банандар өседі, дегенмен дүкен сөрелерінде көбіне сары түсті түрлері кездеседі.
- Көпшілік «банан ағашы» деп атайтын өсімдік – шын мәнінде көпжылдық шөптекті өсімдік, оның нақты діңі жоқ.
- Өсімдіктің биіктігі 10 метрге дейін жетуі мүмкін, ал жапырақтары 3 метрге дейін созылып, шиыршық тәрізді оралады.
- Әр банан түбігі өмірінде тек бір рет жеміс береді, содан кейін өліп, тамырынан жаңа өскіндер береді.
- Бүгінде банан 150-ден астам елде өсіріледі және әлем бойынша ең көп экспортталатын ауылшаруашылық өнімдерінің қатарында.
- Үндістан, Қытай, Индонезия банан өсіруде алдыңғы орында, ал Эквадор, Колумбия және Филиппин оны әлемге ең көп экспорттайтын елдерге жатады.
- Бананның 1000-нан астам түрі бар, бірақ жаһандық нарықта көбінесе тасымалдауға төзімді «Кавендиш» сорты басым.
- Жемістер плантацияда толық пісіп жетілмейді – оларды жасыл күйінде жинап, тасымалдау кезінде пісіріп жеткізеді.
- Банан этилен газын бөліп шығарады, ол өзімен қатар басқа жемістердің де тезірек пісуіне әсер етеді.
- Құрамындағы калий мөлшерінің көптігі жүрек пен қан қысымының тұрақтылығына оң әсер етеді.
- Бір орташа бананда шамамен 100 килокалория болады, бұл оны жеңіл әрі қуатты тағамға айналдырады.
- Банан серотонинге ұқсас заттарға бай, олар көңіл-күй мен эмоциялық жағдайды жақсартуға көмектеседі.
- Африканың кейбір елдерінде піспеген банандар пісіріліп, қуырылып немесе кептіріліп, гарнир ретінде пайдаланылады.
- Кептірілген бананнан алынған ұн глютенсіз және арнайы диеталық тағамдарда жиі қолданылады.
- Үндістанда банан жапырағы дастархан орнына қолданылады әрі діни рәсімдерде ыдыс орнына пайдаланылады.
- Банан қабығы тұрмыста да пайдалы – аяқ киім жылтыратуға, топырақты тыңайтуға және халық емінде тісті ағартуға қолданылады.
- Ғалымдар банан қабығының ауыр металлдармен ластанған суды тазарту қасиеті барын анықтаған.
- Ұзақ жорықта банан толыққанды тамақтың орнын баса алады, өйткені онда көмірсулар, дәрумендер мен микроэлементтер мол.
- Филиппин аралдарында банан сабағынан мата, қағаз және қаптама материалдары өндіріледі.
- Банан – сәбилерге ең қауіпсіз тағамдардың бірі, ол нәресте рационына алғашқылардың бірі ретінде енгізіледі.
- Суықта немесе тоңазытқышта сақталған банан қарайып, өзінің дәмі мен пайдалы қасиетінің бір бөлігін жоғалтады.
- Банан гүлдері ерекше әсем көрінеді – олар ірі, қою қызыл бүршік тәрізді болып келеді.
- Коммерциялық мақсатта өсірілетін банандар генетикалық тұрғыдан өте ұқсас, сондықтан олар зиянкестер мен ауруларға тез шалдығады.
Қорытындылай келе, банан – жай ғана танымал жеміс емес, көп қырлы әрі пайдалы өсімдік. Ол тағамдық құндылығымен қатар, мәдени тұрғыдан да маңызды рөл атқарады. Оның әртүрлі мақсатта пайдаланылуы – адамзаттың табиғатпен тығыз байланысының көрінісі. Осындай мәліметтерді білу арқылы біз күнделікті тұтынып жүрген өнімге жаңа көзқараспен қарауға үйренеміз.
Добавить комментарий