Мартин Лютер туралы 22 қызықты мәліметтер

Еуропа тарихында адамзат өркениетінің бағытын өзгерткен тұлғалар аз емес. Солардың ішінде Мартин Лютер ерекше орын алады – ол XVI ғасырда діни сананы жаңғыртқан және протестанттық қозғалыстың негізін қалаған реформатор. Оның есімі сенім еркіндігі мен рухани жаңарудың нышанына айналды. Лютердің басты мақсаты шіркеуді жою емес, оны түзету және діннің мәнін қарапайым халыққа қайтару еді. Алайда оның идеялары бүкіл Еуропада үлкен өзгерістерге әкелді. Бүгінде де оның еңбектері дін, мәдениет және білім саласында өзекті мәнін сақтап келеді.

1. Мартин Лютер 1483 жылдың 10 қарашасында Германияның Айслебен қаласында дүниеге келген. Оның әкесі шахтада жұмыс істеген қарапайым адам болған. Отбасы дәулетті болмағанымен, ата-анасы балаларының білім алуына көп көңіл бөлді.
2. Алғашында Лютер заңгер болуды армандаған. Ол Эрфурт университетінде оқып, гуманитарлық білім алған. Бірақ күтпеген оқиға оның өмір жолын түбегейлі өзгертті.
3. 1505 жылы қатты найзағай кезінде Лютер найзағай соғып өлудің аз-ақ алдында қалған. Сол сәтте ол егер аман қалса, монах болуға серт берген. Бірнеше күннен кейін ол Августин орденінің монастырына кірді.
4. Монастырьда ол тәртіпті қатаң ұстанып, рухани өмірге терең берілді. Күн сайын ұзақ дұға оқып, өзіндік рухани талдау жүргізді. Алайда уақыт өте келе ол шіркеу қағидаларының кейбіріне күмәндана бастады.
5. 1510 жылы Лютер Римге сапар шекті. Бұл сапар оның көзқарасына үлкен әсер етті, бірақ оң тұрғыда емес. Ол шіркеудің байлығын, кейбір дін қызметкерлерінің екіжүзділігін көріп, көңілі қалған.
6. Германияға оралған соң ол Виттенберг университетінде қасиетті жазбаларды үйрете бастады. Киелі кітапты терең зерттей отырып, ол адам құтқарылуы тек сенім арқылы жүзеге асады деген қорытындыға келді. Бұл ой кейін оның негізгі іліміне айналды.
7. 1517 жылдың 31 қазанында Лютер Виттенберг қаласындағы шіркеу есігіне өзінің әйгілі «95 тезисін» ілді. Ол құжатта индульгенция сату мен шіркеу билігінің бұрмаланған әрекеттерін сынға алды. Бұл оқиға Реформацияның басталуына себеп болды.
8. Тезистер баспахана арқылы тез таралып, бүкіл Германияда танымал болды. Біреулер оны қолдаса, енді біреулер қатты қарсы шықты. Осы сәттен бастап Лютердің аты бүкіл Еуропаға әйгілі болды.
9. Папа Лев X Лютерден өз көзқарасынан бас тартуды талап етті. Алайда Лютер тек Қасиетті жазбаны ғана бедел деп санады. 1521 жылы ол Рим шіркеуінен біржола аластатылды.
10. Сол жылы Вормс қаласындағы императорлық жиында ол әйгілі сөзін айтты: «Мен осында тұрамын және басқаша істей алмаймын». Бұл батыл мәлімдеме сенім мен ар-намыстың символына айналды.
11. Соттан кейін Лютерге қауіп төнді, сондықтан Саксония герцогі Фридрих Дана оны жасырын түрде құтқарып қалды. Ол Вартбург қамалында «Жорж рыцарьі» деген бүркеншік атпен өмір сүрді.
12. Сол жерде ол Інжілді көне грек тілінен неміс тіліне аударды. Бұл еңбегі Қасиетті жазбаны қарапайым халыққа түсінікті етті және неміс тілінің қалыптасуына үлкен әсерін тигізді.
13. Кейін ол рухани әндер мен шіркеу гимндерін жазды. Бұл шығармалар протестанттық құлшылық дәстүрінің негізіне айналды. Лютердің әндері бүгінде де кейбір шіркеулерде орындалады.
14. Ол монастырьлық өмір мен дін қызметкерлерінің бойдақ болуына қарсы шықты. 1525 жылы бұрынғы монах әйел Катарина фон Борамен шаңырақ көтерді. Олардың некесі жаңа протестанттық моральдың үлгісіне айналды.
15. Жұбайлар алты бала тәрбиелеп өсірді, ал олардың үйі білім мен пікірталас орталығына айналды. Катарина шаруашылықты дөңгелетіп, күйеуіне рухани және тұрмыстық қолдау көрсетті. Бұл отбасы үлгілі христиан шаңырағы ретінде танылды.
16. Лютер білімнің маңызын ерекше атап өтті. Ол ерлер мен әйелдердің бәрі оқуы тиіс деп есептеді және мектептер ашуға шақырды. Бұл идея Германиядағы жалпыға бірдей білім жүйесінің дамуына жол ашты.
17. Оның іліміне сүйенген көптеген ізбасарлар жаңа діни қозғалыстар құрды. Осылайша лютерандық және басқа протестанттық ағымдар пайда болды. Бұл қозғалыстар Еуропа мен Солтүстік Америкада кең таралды.
18. Дегенмен Лютердің көзқарасы бәріне ұнаған жоқ. Кейбіреулер оны христиан бірлігін бұзды деп айыптады. Бірақ ол өз сенімінен ешқашан бас тартпады, өйткені шындық ымырадан маңызды деп санады.
19. Лютер дарынды жазушы болды. Оның еңбектері қарапайым тілмен жазылып, халыққа түсінікті еді. Сондықтан оның идеялары тез таралып, қоғамның кең бөлігін қамтыды.
20. Ол пікірталаста батыл әрі өткір сөйлейтін. Шындықты ашық айту қасиеті кейде дау тудырғанымен, оның рухының беріктігін көрсетті. Бұл мінезі оны шынайы реформатор етті.
21. Өмірінің соңғы жылдарын туған қаласы Айслебенде өткізді. Ауырғанына қарамастан, жазып және уағыз оқып жүрді. 1546 жылы дүниеден өткенге дейін өз ісіне адал қалды.
22. Мартин Лютердің ықпалы діннен тыс салаларға да таралды. Оның идеялары білім беру, саясат және мәдениетке зор әсер етті. Ол рухани еркіндік пен ар-ождан бостандығының символына айналды.

Мартин Лютер адамзат тарихында із қалдырған ұлы реформаторлардың бірі болды. Оның еңбегі сенім мен еркін ойлаудың жаңа дәуірін бастады. Ол өз дәуіріндегі билікке қарсы тұрып, ақиқатты қорғаудың үлгісін көрсетті. Лютердің ілімі тек дінді емес, бүкіл қоғамның дамуын жеделдетті. Бүгінде оның мұрасы рухани еркіндік пен адамгершіліктің мәңгілік құндылығын еске салады.